Lãi suất xáo trộn thị trường vốn

Cào bằng

Sau gần 3 tuần triển khai việc chấn chỉnh thực hiện quy định về mức lãi suất huy động bằng VND và USD theo Chỉ thị số 02 của NHNN, đánh giá của NHNN cho thấy, các TCTD đều chấp hành nghiêm quy định trần lãi suất huy động VND tối đa 14%. Mặt bằng lãi suất cho vay VND, theo Thống đốc NHNN – ông Nguyễn Văn Bình - cũng tương đối ổn định và có xu hướng giảm.

Đáng lưu ý với con số chỉ số giá tiêu dùng hạ giảm liên tiếp trong hai tháng qua, lãi suất cho vay VND đang có thêm nhiều điều kiện giảm sâu hơn so với mặt bằng hiện nay, sau khi hàng chục NHTM tung ra các chương trình tín dụng lớn với lãi suất ưu đãi chỉ từ 17-19%/năm. Chính phủ trong nghị quyết thường kỳ tháng 9 cũng yêu cầu NHNN từng bước giảm dần lãi suất tín dụng, trên cơ sở kết quả kiềm chế lạm phát, nhằm bảo đảm hỗ trợ dòng vốn tín dụng cho các nhu cầu thiết yếu trong sản xuất, kinh doanh...

Song trái ngược với xu hướng tích cực của mặt bằng lãi vay, mặt bằng lãi suất huy động VND sau Chỉ thị số 02 của NHNN đang chứng kiến nhiều diễn biến bất bình thường và trái với quy luật tiền tệ thông thường. Số liệu thống kê cho thấy, mức lãi suất huy động trung bình của 40 NHTM ở các kỳ hạn 1 tháng đến 36 tháng hiện vào khoảng 13,4%/năm. Dễ nhận thấy, hầu như toàn bộ các nhà băng đều giữ lãi suất huy động ở mức trần 14%/năm cho nhiều kỳ hạn. Đặc biệt phổ biến ở các kỳ hạn từ 1 đến 12 tháng.

Trong khi đó, lãi suất các kỳ hạn sau 12 tháng đến 36 tháng tại nhiều ngân hàng lại giảm sâu xuống mức 11-13%, thậm chí xuống tới 10,05%/năm ở kỳ hạn 18 tháng như tại ACB. Tuy nhiên, việc áp lãi suất gần sát trần 14% cho các kỳ hạn ngắn theo ngày và theo tuần mới là điểm bất bình thường nhất trên biểu lãi suất huy động của các ngân hàng hiện nay.

Một số NHTM cổ phần như ABBank công bố trả cho khách hàng lãi suất 8-12%/năm cho kỳ hạn 1 ngày và WesternBank gây sốc với việc trả lãi 14%/năm cho các kỳ hạn huy động chỉ 1-6 ngày. Các nhà băng lớn cũng không đứng ngoài cuộc như Techcombank trả lãi suất 13,35-13,93% cho các kỳ hạn 1-3 tuần và Vietinbank thậm chí còn áp dụng lãi suất trần 14% cho các kỳ hạn dưới 1 tháng.

Đảo lộn quy luật

Với các quy định về lãi suất và trần lãi suất huy động VND hiện nay, các NHTM không hề vi phạm quy định của NHNN khi áp dụng lãi suất 14% cho các kỳ hạn ngắn. “Ngay với các kỳ hạn theo ngày, NHNN cũng không thể “bắt lỗi” nếu NHTM áp dụng lãi suất trần 14%/năm” – PCT HĐQT một NHTM cổ phần có hội sở tại HN lý giải. Song các động thái này, theo Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng VN (VNBA) – bà Dương Thu Hương - có thể là biểu hiện thanh khoản vẫn chưa ổn định ở một vài nhà băng.

Cũng tại buổi làm việc với các NHTM trên địa bàn HN mới đây, bà Dương Thu Hương cũng nhìn nhận việc các nhà băng để biểu lãi suất theo một đường thẳng ngang là đi ngược với lý thuyết tiền tệ cũng như thông lệ quốc tế. Thông thường, biểu lãi suất huy động vốn sẽ diễn biến theo đường cong, gửi kỳ hạn càng dài lãi suất càng cao...

Theo lý giải của lãnh đạo một số NHTM, việc chấn chỉnh nghiêm quy định trần lãi suất huy động 14% khiến các NHTM nhỏ khó có thể cạnh tranh với các nhà băng có quy mô lớn. Và để giải bài toán thanh khoản ngắn hạn, các NH này tập trung mạnh cho các kỳ hạn ngắn bằng cách đẩy lãi suất lên kịch trần. Điều này cảnh báo có thể gây ra một cuộc đua tranh không kém phần khốc liệt ở kênh huy động vốn kỳ hạn ngắn và có nguy cơ làm xáo trộn vốn huy động ở các NH nếu không sớm ngăn chặn.

Chính trong bối cảnh này, việc NHNN ban hành và áp dụng ngay từ 1.10 quy định lãi suất tối đa ngắn hạn không quá 6% đối với tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 1 tháng được cho có tính dự báo và ngăn chặn rất tốt. Ngoài việc phòng tránh một cuộc đua lãi suất có thể gây xáo trộn, quy định mới này cũng hạn chế được những rủi ro trong nguồn vốn huy động của các NH.

Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ – bà Nguyễn Thị Hà - tại buổi làm việc với VNBA mới đây cho hay, sự mất cân đối kỳ hạn giữa huy động và cho vay hiện đang là một yếu tố ảnh hưởng đến tình hình thanh khoản của các NH. Cụ thể trong lúc dư nợ cho vay trung dài hạn chiếm tỉ trọng lớn, các hạn huy động vốn ngắn sẽ khiến chất lượng tín dụng bị ảnh hưởng và thanh khoản dễ gặp rủi ro.