Economist: Kinh tế thế giới khó đoán như nàng Mona Lisa

Kiệt tác của Leonardo da Vinci, "Mona Lisa”, đã trở lại vị trí quen thuộc của nó trong Bảo tàng Louvre của Paris vào ngày 7/10/2019 sau hai tháng cải tạo phòng trưng bày bức tranh nổi tiếng nhất thế giới. Ảnh: Eric Feferberg/AFP

Khi nhìn vào bức tranh Mona Lisa, bạn thấy người phụ nữ này đang làm gì? Thoạt nhìn, nhân vật của bức tranh nổi tiếng nhất thế giới dường như đang mỉm cười. Nhưng khi ngắm blại, nụ cười của cô ấy bỗng biến mất. Khi nụ cười xuất hiện trở lại, đó lại là một kiểu cười khác.

Leonardo Da Vinci đã tạo ra hiệu ứng mơ hồ này bằng cách sử dụng thủ pháp sfumato, theo đó ông làm mờ các đường nét quanh khuôn mặt Mona Lisa. Cho dù bạn nhìn bao nhiêu lần, bạn cũng không chắc chuyện gì đang xảy ra.

Tạp chí Economist đánh giá, nền kinh tế hậu đại dịch được ví như nàng Mona Lisa. Mỗi lần bạn nhìn vào đó, bạn sẽ thấy một cái gì đó khác nhau. Sau sự hỗn loạn trong ngành ngân hàng, nhiều nhà phân tích hiện đang tin rằng nền kinh tế thế giới đang hướng tới một cuộc suy thoái “hạ cánh cứng” (thuật ngữ chỉ sự xuống dốc của nền kinh tế đang phát triển nhanh).

Dường như rất ít người mong đợi một kịch bản “không hạ cánh”, nghĩa là nền kinh tế không bị ảnh hưởng bởi lãi suất tăng - một quan điểm được đưa ra chỉ vài tuần trước và chính quan điểm này đã thay thế quan điểm vào cuối năm 2022 cho rằng một cuộc suy thoái nhẹ là chắc chắn.

Nàng Mona Lisa.

Tóm lại, theo Economist, dự báo kinh tế toàn cầu hiếm khi khó như lúc này.

Trong năm qua, phạm vi kỳ vọng của các nhà phân tích đối với tăng trưởng GDP hàng quý của Mỹ đã rộng gấp đôi so với năm 2019. Từ “không chắc chắn” xuất hiện hơn 60 lần trong báo cáo triển vọng toàn cầu mới nhất của IMF, gấp khoảng hai lần so với báo cáo tháng 4 và tháng 10 năm 2022.

Khi cuộc khủng hoảng ngân hàng xảy ra, không ai có chút ý tưởng nào về việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) sẽ làm gì với lãi suất vào tháng 3 – một số nhà đầu tư kỳ vọng lãi suất sẽ tăng, một số không thay đổi, một số cho rănegf sẽ cắt giảm – và một vài cuộc họp tiếp theo cũng không thể đoán trước được điều gì sẽ diễn ra.

Tại cuộc họp chính sách tiền tệ mới nhất của Ngân hàng Trung ương châu Âu diễn ra vào tháng trước, Chủ tịch Christine Lagarde đã thẳng thắn nói về vai trò của tổ chức của mình. “Vào thời điểm này, không thể xác định con đường sẽ đi về phía trước ra sao”, bà nói.

Các nhà thống kê chính thức đang vật lộn để hiểu bức tranh kinh tế toàn cầu. Tất nhiên, họ cập nhật các ước tính của mình về mọi thứ, từ GDP đến việc làm khi có thêm dữ liệu. Nhưng có điều gì đó đã thay đổi.

GDP sau hiệu chỉnh chính thức của khu vực đồng euro lớn hơn 4 lần so với bình thường. Vào tháng 3, văn phòng thống kê của Anh đã ban hành một số sửa đổi lớn. Bản phát hành cho thấy đầu tư kinh doanh thực tế phù hợp với mức trước đại dịch chứ không phải dưới 8% như người ta từng tin.

Tháng trước, các nhà thống kê Úc đã giảm hơn một nửa ước tính về tăng trưởng năng suất trong quý 3 năm 2022. Năm đó, Cục Thống kê Lao động Hoa Kỳ (bls) đã ban hành các bản sửa đổi ước tính về bảng lương phi nông nghiệp (không điều chỉnh theo thời vụ) là 59.000 việc làm một tháng giữa quý đầu tiên so với 40.000 vào năm 2019.

Điều gì đang xảy ra? Có lẽ thế giới chỉ đơn giản là biến động hơn, theo Economist.

Trong năm qua, châu Âu đã chứng kiến cuộc chiến tranh trên bộ lớn nhất trong bảy thập kỷ qua, sự sụp đổ của chuỗi cung ứng, cuộc khủng hoảng năng lượng và thời kỳ hỗn loạn ngân hàng.

Tuy nhiên, Economist cho rằng cũng có những thay đổi cấu trúc sâu hơn đang diễn ra. Đầu tiên liên quan đến sự gián đoạn covid-19. Thế giới chao đảo từ suy sụp sang tăng trưởng vượt bậc khi các đợt phong tỏa diễn ra rồi biến mất. Điều này đã tàn phá “sự điều chỉnh theo mùa” phổ biến đối với hầu hết các số liệu kinh tế.

Vào tháng 2, Cục Thống kê Lao động Mỹ đã thay đổi các yếu tố áp dụng cho lạm phát, điều này khiến việc giải thích tỷ lệ lạm phát hàng tháng trở nên khó khăn hơn nhiều. Lạm phát cơ bản hàng năm trong quý cuối cùng của năm 2022 “tăng” từ 3,1% lên 4,3%. Việc hiểu lạm phát khu vực đồng euro cũng khó hơn bình thường. Kamil Kovar của công ty tư vấn Moody's Analytics, lưu ý rằng tùy thuộc vào sự điều chỉnh theo mùa, lạm phát lõi hàng tháng trong tháng 3 giảm tới 0,2% hoặc tăng tới 0,4%.

Thay đổi thứ hai liên quan đến cỡ mẫu. Đại dịch đã đẩy nhanh xu hướng trong đó ngày càng có nhiều người không trả lời các cuộc khảo sát chính thức. Ở Mỹ, tỷ lệ phản hồi cho cuộc khảo sát được sử dụng để ước tính các vị trí tuyển dụng đã giảm từ gần 60% ngay trước đại dịch xuống còn khoảng 30%. Khi covid xảy ra, tỷ lệ phản hồi đối với cuộc khảo sát về lực lượng lao động của Anh giảm gần một nửa.

Trong thời gian giãn cách, một số doanh nghiệp đã đóng cửa. Và mọi người đã bỏ thói quen điền vào bảng câu hỏi. Sự mất lòng tin vào chính phủ cũng có thể tăng lên, khiến mọi người không muốn giúp đỡ các nhà thống kê.

Tỷ lệ phản hồi giảm có thể làm tăng tính biến động của dữ liệu. Chúng cũng có thể dẫn đến sự thiên vị. Những người ngừng trả lời các cuộc khảo sát là những người bị giảm thu nhập so với những người tiếp tục làm trả lời khảo sát, đồng nghĩa với việc các cuộc thăm dò khó có được dữ liệu đúng.

Jonathan Rothbaum của Cục điều tra dân số cho rằng mức tăng trưởng thu nhập hộ gia đình trung bình thực tế ở Mỹ từ năm 2019 đến năm 2020 là 4,1%, không phải 6,8% như báo cáo ban đầu sau khi điều chỉnh thích hợp cho việc nhiều người không trả lời khảo sát.

Lý do thứ ba của sự nhầm lẫn trong số liệu bắt nguồn từ sự chênh lệch giữa dữ liệu "cứng" và "mềm", tương ứng các thước đo khách quan như mức thất nghiệp và các thước đo chủ quan như kỳ vọng trong tương lai của mọi người.

Các dữ liệu "mềm" đang có vẻ ảm đạm trong khi dữ liệu "cứng" vẫn phản ánh mở rộng tích cực. Điều này có thể do thái độ bất bình của mọi người với lạm phát. Thực tế, giá cả ở các nước giàu vẫn đang tăng 9% mỗi năm. Khi ảnh hưởng của đại dịch giảm dần, những biến dạng của thống kê dần bớt đi.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng đã đạt được tiến bộ trong việc kết hợp dữ liệu thay thế vào các dự báo, giúp khắc phục việc kết quả méo mó vì mức độ phản hồi khảo sát thấp. Nhưng đây không phải là điều dễ chịu với các chính phủ và doanh nghiệp, những người cần đưa ra quyết định ngay bây giờ.

Do đó, đừng ngạc nhiên nếu nền kinh tế toàn cầu vẫn còn hiệu ứng mờ ảo, không biết chính xác đang ra sao và khó đoán sắp tới sẽ thế nào, tương tự như kiểu "sfumata" trong bức Mona Lisa.