Đề xuất chính sách đặc thù về giải phóng mặt bằng đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam

Chiều ngày 8/12, Quốc hội đã nghe Tờ trình và báo cáo thẩm tra về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Trình bày Tờ trình về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, về tình hình triển khai dự án, Quốc hội đã phê duyệt chủ trương đầu tư tại Nghị quyết số 172, ngày 30/11/2024 với hình thức đầu tư công. Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 227, chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư PPP theo Luật PPP và hình thức đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho dự án, bên cạnh hình thức đầu tư công.

Các địa phương đang tập trung giải phóng mặt bằng

“Chính phủ đang chỉ đạo triển khai thực hiện giải phóng mặt bằng. lựa chọn tư vấn dự án, rà soát, biên dịch tiêu chuẩn kỹ thuật, nghiên cứu, đánh giá, lựa chọn phương thức đầu tư tối ưu, tiếp nhận hồ sơ đề xuất các doanh nghiệp tham gia thực hiện dự án, xây dựng và ban hành các nghị định hướng dẫn, lập và phê duyệt các đề án liên quan đến nguồn nhân lực và phát triển công nghiệp đường sắt”, Bộ trưởng Bộ Xây dựng nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh phát biểu

Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng, các địa phương đang tập trung thực hiện giải phóng mặt bằng và khởi công một số khu tái định cư. Bộ trưởng kiến nghị cần tách công tác giải phóng mặt bằng thành các dự án độc lập, trong đó nguồn vốn được bố trí từ ngân sách Trung ương và địa phương, đồng thời giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết khoản này.

Bộ trưởng Trần Hồng Minh lý giải, theo Nghị quyết 172, công tác giải phóng mặt bằng dự kiến sẽ được tách thành các dự án thành phần. Việc tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư dự án độc lập sẽ thuận lợi hơn.

Bên cạnh đó, để chủ động đẩy nhanh công tác giải phóng mặt bằng, việc tách thành dự án độc lập là cần thiết ở những nội dung sau:

- Quy mô giải phóng mặt bằng rất lớn với tổng chiều dài là 1541 km qua 15 địa phương.

- Công tác giải phóng mặt bằng được triển khai độc lập, thực hiện song song với công tác báo cáo nghiên cứu khả thi nên có thể đẩy nhanh tiến độ.

- Các địa phương, đơn vị liên quan được phân cấp, phân quyền nên chủ động thực hiện, cân đối nguồn vốn.

- Trường hợp là dự án thành phần thì vẫn phụ thuộc vào dự án chung về tiến độ, trình tự, thủ tục; và trường hợp được tăng tổng mức đầu tư thì phải điều chỉnh chủ trương hoặc tổng mức đầu tư của cả dự án chung.

- Tại Khoản 14, Điều 4 Luật Đầu tư công quy định: Dự án sử dụng một phần vốn đầu tư công là dự án đầu tư công. Như vậy, trường hợp tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thành các dự án độc lập với công tác đầu tư xây dựng thì dự án đầu tư Đường sắt tốc độ cao Bắc Nam sẽ chủ động triển khai nghiên cứu đầu tư theo các hình thức khác (nếu có).

- Phù hợp với quy định của Luật Đường sắt theo Khoản 1, Điều 24 đã quy định: Trường hợp dự án đường sắt đầu tư tư theo hình thức khác thì công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được tách thành dự án đầu tư công độc lập.

Bộ trưởng Xây dựng cũng đề nghị, trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù đặc biệt cho các phương thức đầu tư nếu có, để kịp thời triển khai dự án và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

“Đối với chính sách này, để kịp thời đáp ứng tiến độ triển khai dự án, Chính phủ sẽ tiếp tục rà soát, nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng các cơ chế, chính sách đặc biệt đặc thù cho các phương thức đầu tư để đảm bảo tính khả thi, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp, người dân, lợi ích quốc gia, dân tộc để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét điều chỉnh bổ sung” - Bộ trưởng Bộ Xây dựng đề xuất.

Đề xuất Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết cơ chế, chính sách đặc thù là không cần thiết

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi khẳng định, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng việc bổ sung cơ chế chính sách cho dự án là cần thiết. Tuy nhiên, một số ý kiến đề xuất các chính sách chưa thực sự rõ ràng.

Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi phát biểu

Về các cơ chế chính sách áp dụng cho dự án, ông Mãi cho biết, Ủy ban Kinh tế Tài chính nhận thấy việc Quốc hội cho phép tách nội dung thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư của dự án quan trọng quốc gia thành dự án thành phần đã có tiền lệ tại Nghị quyết số 38 của Quốc hội đối với dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành.

“Đề xuất của Chính phủ là có cơ sở. Tuy nhiên, đề nghị làm rõ khái niệm dự án độc lập, xác định rõ sơ bộ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi, thời gian hoàn thành các dự án độc lập và sự đồng bộ thống nhất của toàn dự án. Đảm bảo không gây khó khăn, lãng phí nguồn lực khi chưa xác định được hướng tuyến, phạm vi, ranh giới thực hiện và kiểm soát chặt chẽ tổng mức đầu tư dự án”, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính đề xuất.

Với đề xuất cho phép Ủy ban Thường vụ Quốc hội được quyết các cơ chế, chính sách đặc thù dự án khi Quốc hội không họp, cơ quan thẩm tra cho rằng không cần thiết. Bởi Nghị quyết Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho dự án bên cạnh hình thức đầu tư công.

Từ đó, Nghị quyết giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư theo quy định; trường hợp có cơ chế, chính sách khác vượt thẩm quyền của Chính phủ thì báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.