Câu chuyện nhùng nhằng đất góp giữa hai đại gia rượu ngoại ở Việt Nam

Toàn bộ diện tích này đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nhưng chưa chứng nhận quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất.

Đến năm 2003, Công ty Blended Whisky ký hợp đồng hợp tác với Công ty Sinte Trudeu để thành lập Công ty liên doanh Toto Macalan để sản xuất rượu vang và rượu mạnh, được Bộ Kế hoạch và Đầu tư cấp giấy phép đầu tư (sau đó liên doanh tiếp tục được UBND tỉnh cấp giấy chứng nhận đầu tư với nội dung không thay đổi so với giấy phép do Bộ Kế hoạch và Đầu tư cấp- sau đây gọi chung là giấy phép đầu tư).

Theo Hợp đồng liên doanh và giấy phép đầu tư thì phía Công ty Blended Whisky góp vốn bằng tiền phí thuê nhà xưởng trong thời hạn 15 năm đầu và bằng tiền mặt, tương đương 51% vốn điều lệ đồng thời có trách nhiệm bàn giao toàn bộ tài sản gắn liền với đất, mặt bằng để liên doanh hoạt động trên diện tích đất đã được UBND tỉnh cho Công ty Blended Whisky thuê; bên Sinte Trudeu góp bằng tiền mặt, nguyên liệu và công nghệ sản xuất.

Từ năm thứ 16 trở đi, liên doanh Toto Macalan chịu trách nhiệm trả tiền thuê đất cho tỉnh. Sau khi liên doanh đi vào hoạt động, sử dụng đất nhưng các bên, trong đó có liên doanh Toto Macalan không thực hiện các thủ tục đăng ký biến động đất đai theo quy định.

Đến năm 2018, phía Công ty Blended Whisky chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp cho bên thứ 3 tương đương 31% vốn điều lệ trong liên doanh (do trước đây đã điều chỉnh giảm), rút khỏi liên doanh đồng thời yêu cầu liên doanh phải trả tiền thuê nhà xưởng (vì hợp đồng liên doanh chỉ góp vốn bằng tiền phí thuê nhà xưởng trong thời hạn 15 năm đầu) hoặc trả lại mặt bằng cho Công ty.

Phía liên doanh Toto Macalan không nhất trí với yêu cầu của Công ty Blended Whisky, đồng thời có văn bản gửi các cơ quan có thẩm quyền đề nghị được thuê đất, ký hợp đồng thuê đất theo đúng giấy phép đầu tư đã được các cơ quan có thẩm quyền cấp.

Do còn có quan điểm khác nhau về việc góp vốn nên đến nay vụ việc vẫn chưa được giải quyết thoả đáng.

Có quan điểm cho rằng, theo Hợp đồng liên doanh đã ký và giấy phép đầu tư thì liên doanh Toto Macalan là người sử dụng đất, được thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; có quan điểm cho rằng Hợp đồng liên doanh đã chỉ rõ phía Công ty Blended Whisky góp 51% vốn điều lệ (sau giảm xuống còn 31%) bằng tiền mặt và bằng tiền cho liên doanh sử dụng mặt bằng và nhà xưởng tương đương với 15 năm đầu chứ không góp vốn bằng nhà xưởng gắn liền với đất nên không thể thu hồi đất để cho liên doanh thuê, cấp giấy chứng nhận cho liên doanh được.

Qua nghiên cứu các quy định về góp vốn hợp tác kinh doanh, liên doanh, liên kết, quan điểm của tác giả nhận thấy:

Thứ nhất, tại thời điểm ký hợp đồng liên doanh, liên kết năm 2003, thời điểm này Luật Đất đai năm 2003 chưa có hiệu lực. Luật Đất đai năm 1993 (sửa đổi, bổ sung năm 1998, 2001) và các Nghị định quy định chi tiết thi hành chưa quy định rõ quyền và nghĩa vụ của tổ chức kinh tế trong nước sử dụng đất thuê theo hình thức thuê đất trả tiền hàng năm có quyền góp vốn bằng tài sản gắn liền với đất thuê.

Luật Doanh nghiệp năm 1999 quy định góp vốn là việc đưa tài sản vào Công ty để trở thành chủ sở hữu hoặc các chủ sở hữu chung của Công ty. Tài sản góp vốn có thể là tiền mặt, tài sản, giá trị quyền sử dụng đất, … Đối với tài sản có đăng ký hoặc giá trị quyền sử dụng đất, thì người góp vốn phải làm thủ tục chuyển quyền sở hữu tài sản đó hoặc quyền sử dụng đất cho công ty tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Theo các quy định này, đối chiếu nội dung hợp đồng liên doanh đã ký thì phía Công ty Blended Whisky không góp vốn bằng tài sản thuộc đối tượng phải chuyển giao quyền sở hữu.

Thứ hai, không đủ cơ sở để thu hồi đất, cho liên doanh thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất bởi các lý do: (i) việc góp vốn bằng tài sản gắn liền với đất thuê theo hình thức thuê đất trả tiền hàng năm đã được quy định cụ thể tại khoản 5 Điều 79 Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ.

Theo đó, nhà nước sẽ thu hồi đất của bên góp vốn bằng tài sản gắn liền với đất thuê để cho bên nhận góp vốn tiếp tục thuê đất. Ngoài quy định này, pháp luật đất đai hiện hành chưa có điều khoản nào quy định cụ thể về vấn đề này để đăng ký quyền sử dụng đất, ký hợp đồng thuê đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho Công ty liên doanh Toto Macalan; (ii) Công ty Blended Whisky theo quan điểm của mình không góp vốn bằng tài sản là nhà xưởng gắn liền với đất thuê nên không tự nguyện trả lại đất.

Mặt khác, đến nay UBND tỉnh chưa thu hồi dự án đầu tư đã cấp cho Công ty Blended Whisky từ năm 2002 (đáng ra việc này- theo quan điểm của tác giả- phải thu hồi, chấm dứt dự án từ thời điểm khi cấp giấy chứng nhận đầu tư cho liên doanh).

Để giải quyết dứt điểm vụ việc trên, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của các bên đang có vướng mắc, một mặt tạo điều kiện thuận lợi trong việc góp vốn hợp tác, liên doanh, liên kết trong tương lai, tác giả khuyến nghị: 2 bên phải thiện chí, tích cực phối hợp các cơ quan có thẩm quyền, trao đổi trên cơ sở pháp luật; phía Sở Kế hoạch và Đầu tư cần tham mưu UBND tỉnh xác định rõ tính pháp lý của dự án và việc thực hiện dự án đầu tư đã chấp thuận cho Công ty Blended Whisky cũng như dự án đã chấp thuận cho liên doanh Toto Macalan vì không thể tồn tại song trùng 2 dự án trên 1 diện tích đất.

Khi giải quyết dứt điểm về dự án đầu tư sẽ có hướng giải quyết tích cực cho việc thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; mặt khác, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài nguyên và Môi trường cần rà soát, tham mưu sửa đổi các quy định về góp vốn trong Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, Luật Đất đai cho rõ ràng, thống nhất, tránh hiểu lầm.