Nhưng
theo các chuyên gia, làm thế nào để huy động được lực lượng vàng, ngoại
tệ trong dân để tham gia bình ổn thị trường, mới là căn cơ.
Vì sao “găm” vàng?
Nhìn
lại thị trường vàng và tỷ giá từ tháng 8 đến nay, qua từng giai đoạn,
có thể thấy vàng có sự liên thông chặt chẽ đến tỷ giá. Cụ
thể, mốc thứ nhất: từ tháng 8 đến 24/9, sau khi Ngân hàng Nhà nước điều
chỉnh tỷ giá ngày 19/8, tỷ giá ổn định quanh giá trần nhờ nguồn cung
ngoại tệ từ xuất khẩu vàng trang sức với mức tương đương 1,2 tỷ USD
trong tháng 8 và 9/2010. Điều này là hợp lý vì khi cung cầu ngoại tệ
(không tính yếu tố vàng) ổn định, tỷ giá chịu ảnh hưởng lớn từ xuất -
nhập khẩu vàng.
Tiếp
theo là từ 27/9 đến 7/10: khi giá vàng trong nước (quy đổi) cao hơn giá
thế, thị trường ngoại tệ bắt đầu bất ổn, thanh khoản giảm, khối lượng
giao dịch chỉ vài chục triệu USD/ngày, tỷ giá trong và ngoài hệ thống
tăng do nhu cầu thanh toán và nhập khẩu vàng.
Cụ
thể, tỷ giá liên ngân hàng ngày 7/10 đạt đỉnh 19.860 đồng/USD (tăng 360
đồng/USD trong vòng 2 tuần) và tỷ giá tự do là 19.930 đồng/USD. Song
song, giá vàng trong nước lúc đó là 33,3 triệu đồng/lượng và giá vàng
thế giới vọt lên 1.360 USD/ ounce.
Trước
tình hình này, ngày 7/10, Ngân hàng Nhà nước cho phép nhập khẩu vàng
với số lượng khoảng 3 tấn. Động thái này làm cho giá vàng giảm nhiệt.
Ngay trong cùng phiên đêm 7/10 của thế giới, tức ngày 8/10 (theo giờ
Việt Nam), giá vàng trong nước giảm 1 triệu đồng/lượng so với ngày hôm
trước, lập tức, giá USD tự do cũng giảm theo.
Cụ
thể, trên thị trường liên ngân hàng, tỷ giá giảm khoảng 50 điểm về mức
19.800 với tâm lý bán ra để hiện thực hóa lợi nhuận nhưng lực bán chưa
mạnh mẽ vì quy mô nhập khẩu vàng chỉ 100 triệu USD, tương đương 3 tấn
vàng như nói trên.
Thông
thường khi nói đến tỷ giá, mối liên hệ đầu tiên là cán cân thanh toán
tổng thể, trong đó là quan hệ của cán cân vốn, cán cân vãng lai, mà ở
Việt Nam, “kẻ tội đồ” gây căng thẳng tỷ giá lâu nay vẫn là nhập siêu.
Tuy
nhiên, trong bối cảnh hiện tại, những nhà làm chính sách đã nhìn thấy
một nhân tố khác, chính là giá vàng đang ẩn sau hoạt động kinh doanh
của không ít ngân hàng thương mại và doanh nghiệp kinh doanh vàng.
Không
giấu diếm bức xúc, một quan chức Ngân hàng Nhà nước cho biết, gần đây,
nhiều ngân hàng thương mại và doanh nghiệp kinh doanh vàng đã và đang
"găm" vàng nhằm đạt hai mục đích.
Một
là, khi giá vàng trong nước giảm, họ muốn giữ giá cao để cân đối lợi
nhuận với số lượng vàng đã nhập trước đó khi giá đạt đỉnh 1.360
USD/ounce, bằng cách hạn chế bán ra, tạo nên cơn sốt vàng.
Hai
là, khi giá vàng sốt, nhu cầu nhập vàng lậu sẽ trỗi dậy và xuất hiện
lực lượng đi "vét" USD trên thị trường tự do. Từ đó, đẩy áp lực tỷ giá
lên cao và buộc Ngân hàng Nhà nước phải nới rộng giá trị VND với USD.
Và
nhờ đó, ngân hàng thương mại sẽ mua được giá USD tương đương thị trường
mà không phải tìm cách này, cách khác để lách quy định không được vượt
trần của Ngân hàng Nhà nước.
Giải quyết từ gốc
Theo
ông Phí Đăng Minh, nguyên Phó vụ trưởng Vụ Quản lý ngoại hối (Ngân hàng
Nhà nước), trước sự lộn xộn này, sự ra tay như nói trên của Ngân hàng
Nhà nước là cần thiết nhằm tránh rủi ro tín dụng và căng thẳng tỷ giá.
Cụ thể, khi các ngân hàng thương mại bị hạn chế huy động và cho vay
vàng, kết hợp với việc không cho phép hoặc hạn chế các ngân hàng chuyển
đổi 30% giá trị vàng ra tiền đồng để kinh doanh như trước đó, sẽ làm
giảm cầu về vàng. Lúc đó, giá vàng sẽ ổn định trở lại và gián tiếp giảm
căng thẳng đối với tỷ giá.
Một
chuyên gia tài chính khác, mặc dù cũng đồng thuận với hành động nói
trên của Ngân hàng Nhà nước, nhưng ông này cho rằng, giải quyết mối
quan hệ giữa vàng và tỷ giá không chỉ đơn thuần có vậy mà đầu tiên,
phải xuất phát từ quan niệm về vàng của những người làm chính sách.
Mặc
dù nền kinh tế Mỹ lớn nhất thế giới và đồng tiền của họ (USD) ngự trị
toàn cầu nhưng trong cơ cấu dự trữ ngoại hối Mỹ, số lượng vàng lên tới
8.000 tấn! Những ngày này, khi đồng USD đang mất giá trên toàn thế
giới, rất nhiều nước lo đồng tiền của mình tăng giá với USD. Nhưng nước
Mỹ có lo không? Chưa hẳn đã lo, vì khi vàng càng tăng giá và USD giảm
giá thì giá trị thâm hụt ngân sách, nợ nước ngoài của Mỹ có thể sẽ giảm
đi, trong khi tài sản dự trữ quốc gia lại tăng do giá vàng tăng, chuyên
gia này bình luận.
Tỷ
trọng vàng trong quỹ dự trữ ngoại hối của Việt Nam hiện tại là bao
nhiêu thì chỉ có Ngân hàng Nhà nước mới biết. Hiện nay, quyền năng thay
đổi cơ cấu dự trữ ngoại hối không phải do Ngân hàng Nhà nước quyết định
mà phải là các cấp có thẩm quyền cao hơn. Nếu Ngân hàng Nhà nước tự
mình quyết định tăng tỷ trọng vàng trong quỹ dự trữ ngoại hối, trong
trường hợp giá vàng sụt giảm, trách nhiệm gánh chịu hậu quả sẽ rất nặng
nề nên dù có muốn cũng đành chịu.
Thứ
hai là cơ chế dự trữ ngoại hối. Theo vị chuyên gia nói trên, hiện chỉ
có Việt Nam và Trung Quốc duy trì dự trữ ngoại hối tập trung, trong khi
nhiều nước khác thực hiện dự trữ ngoại hối phân tán. Với cách dự trữ
tập trung, nếu biến động tỷ giá xảy ra, quỹ dự trữ ngoại hối sẽ bị tổn
thương tỷ giá nặng nề. Bởi thế, nhiều quốc gia, chẳng hạn như Nhật Bản,
dự trữ trong dân rất được coi trọng, với số lượng lớn gấp 3 lần dự trữ
ngoại tệ nhà nước.
Một
điều an ủi của Việt Nam và cũng là sự "thèm khát" của nhiều quốc gia
trong khu vực, chính là tiềm lực ngoại tệ và vàng trong dân. Một chuyên
gia trước đây công tác ở Ngân hàng Nhà nước cho biết, năm 2001, ông đã
từng thống kê con số ngoại tệ trong dân khoảng 6 tỷ USD. Từ đó đến nay,
dòng vốn kiều hối, đầu tư nước ngoài liên tục đổ vào và con số này chắc
chắn không dừng ở đó.
Ông
cho biết thêm, lượng dự trữ vàng trong dân hiện nay ước khoảng 11 tỷ
USD quy đổi. Để có được con số này, do vị trí công việc của mình, ông
đã yêu cầu các doanh nghiệp được phép nhập khẩu vàng công bố số liệu
nhập khẩu, xuất khẩu, dự đoán thẩm lậu, tồn kho để lần ra con số nói
trên.
Và theo ông, giá như Ngân hàng Nhà nước làm thế nào để lực lượng ngoại tệ và vàng này tham gia vào thị trường thì có lẽ, áp lực căng thẳng tỷ giá sẽ giảm đi trông thấy...