Bài 1: Tiền đâu để mua nhà?

Hàng trăm người đã đến toà nhà CT1 Ngô Thì Nhậm, Hà Đông, Hà Nội bốc thăm mua nhà thu nhập thấp Kiến Hưng, Hà Đông, Hà Nội. Ngoài 299 hồ sơ đạt 92 điểm trở lên được quyền chọn mua căn hộ đã có chủ ngay ngày bốc thăm đầu tiên, ngày hôm sau, trong hơn 1.700 hồ sơ có 91 điểm phải tham gia bốc thăm với tỷ lệ 1 chọi 3.

Ông Lê Xuân Kiểm, hơn 60 tuổi ở Hoàn Kiếm, Hà Nội, là một trong số gần 860 chủ căn hộ vừa mới bốc thăm được cho biết, ông là bệnh binh loại 2 được Nhà nước trợ cấp gần 2 triệu đồng/tháng. Hiện ông và gia đình gồm 5 người sống nhờ trong căn hộ rộng hơn 30 m². Hồ sơ của ông được 92 điểm nên được quyền bốc thăm chọn căn hộ. Bốc thăm được căn hộ tầng 4, ông Kiểm mừng cũng nhiều mà nỗi lo cũng không ít.

Giá nhà thu nhập thấp Kiến Hưng theo thông báo của chủ đầu tư đợt này là 10,6 triệu đồng/m2 chưa có thuế VAT. Có nghĩa là nếu có cả thuế, mức giá sẽ tiến gần mốc 12 triệu đồng/m2. Một câu hỏi được nhiều người đặt ra là, với mức giá đó, liệu những người thu nhập thấp có đủ khả năng để mua khi lương thu nhập bình quân khoảng 3 triệu đồng/tháng?

Vẫn biết nhà thu nhập thấp là để dành cho người thu nhập thấp, nhưng với một phép tính đơn giản cho thấy, không dễ gì mà người thu nhập thấp có thể chi trả được, nhất là không ít người có hoàn cảnh như bà Lê Thị Kim Oanh - một trong những người vừa bốc thăm được mua căn hộ nhưng nguồn thu nhập duy nhất chỉ trông chờ vào việc bán dưa cà, mắm muối… “Bốc thăm được căn hộ rồi, giờ lại phải lo tiền để trả căn hộ đó. Có căn hộ mới, nhưng không biết xoay xở như thế nào để có đồng rau, đồng mắm? Hiện tại, nơi ở của tôi tuy chật chội, khó khăn, nhưng còn bán được vài mặt hàng dưa cà, mắm muối. Nơi ở mới không biết sẽ thế nào?”, bà Oanh trăn trở.

Ông Nguyễn Văn Đa, Giám đốc Công ty Cổ phần Bê tông và Xây dựng Vinaconex Xuân Mai - đơn vị xây nhà cho người thu nhập thấp đưa ra một phương án mà theo ông này là khả thi, có thể hỗ trợ cho người mua nhà: “Chúng tôi sẽ thu tiền thành 3 - 4 kỳ để cho người dân dễ đóng. Chúng tôi sẵn sàng cùng với người dân, cam kết để người dân được vay vốn mua nhà theo chính sách của Nhà nước”.

Tuy nhiên, nếu chỉ vay tiền ngân hàng để mua nhà như gợi ý của ông Nguyễn Văn Đa thì quá đơn giản, vấn đề là nếu vay thì tiền lương của người thu nhập thấp cũng không đủ để trả tiền lãi, chưa nói đến trả cả gốc. Thử làm một phép tính sẽ cho thấy ngay điều này. Một căn nhà thu nhập thấp có diện tích khoảng 60 - 70m2, giá một m2 là khoảng 12 triệu đồng. Để mua được nhà, người mua phải trả số tiền khoảng 850 triệu đồng. Theo quy định, người mua nhà thu nhập thấp có thể trả trước 20%, số tiền còn lại khoảng 550 triệu đồng. Nếu vay ngân hàng với lãi suất gọi là “mềm” và “có ưu đãi” cũng đã tới 18%/năm, mỗi tháng tiền lãi vay phải trả cũng đã vượt gấp đôi, gấp 3 thu nhập của họ (khoảng gần 10 triệu đồng). Trong khi đó, một trong những tiêu chuẩn để được mua nhà thu nhập thấp là người có thu nhập không quá… 4 triệu đồng/tháng.

Ai đó đặt vấn đề, việc vay vốn có thể kéo dài trong 20 năm, tuy nhiên, với 700 - 800 triệu đồng, cứ cho là trả trong 20 năm, đến cuối kỳ số tiền người mua nhà phải trả cũng lên đến con số khổng lồ.

Nhìn nhận bất cập này với kinh nghiệm nguyên là Thứ trưởng Bộ Xây dựng, hiện là Phó Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, ông Phạm Sỹ Liêm cho rằng: “Việc xây nhà cho người thu nhập thấp hiện nay mới chỉ dừng ở quan niệm đơn thuần là xây nhà để ở, mà không tính toán và giải bài toán nhà ở phải gắn liền với thu nhập của người thu nhập thấp”.

“Dù nhà được bán với giá rẻ, nhưng người thu nhập thấp cũng không thể trả tiền ngay một lần. Kinh nghiệm xây nhà cho người thu nhập thấp ở một số nước khác cho thấy, nếu muốn người thu nhập thấp có nhà ở, chủ đầu tư phải giúp đỡ người thu nhập thấp tăng khả năng thanh toán để chi trả một lần (tức là cho bên mua vay vốn ưu đãi), sau đó bên mua chi trả dần cho bên cho vay tiền. Như vậy, người thu nhập thấp mới có cơ hội sở hữu nhà”, ông Liêm nhận định.

Đúng như ông Phạm Sỹ Liêm nói, bất cập này không phải bây giờ mới được nói tới, song hiện vẫn chưa có một giải pháp nào để tháo gỡ. Hàng nghìn người ào ào đi đăng ký, nhưng chẳng biết liệu có bao nhiêu người thu nhập thấp có đủ khả năng chi trả. Còn giới đầu cơ thì đương nhiên tìm cách "lách" được luật bằng cách đầu cơ nhà thu nhập thấp và rao bán nhà trên mạng hòng kiếm lời như thời gian gần đây./.