Tín hiệu mới từ thị trường sách điện tử Việt Nam

Ảnh minh họa: Aliis Sinisalu

Tuy nhiên, do hạ tầng thương mại dành cho kinh doanh xuất bản phẩm điện tử còn hạn chế nên trong những năm qua, tại lĩnh vực này, thách thức luôn nhiều hơn cơ hội.

Cuộc chơi đòi hỏi nguồn vốn lớn

Sau hơn 5 năm hoạt động, thị trường ebook chính thức ở Việt Nam vẫn đang tồn tại ở mức độ cầm chừng với vài cái tên tiêu biểu như Ybook, Alezza… Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự phân mảng quá lớn trong khâu phát hành. Đơn vị làm ebook nào thì chỉ bán sách của đơn vị mình làm, không bán hoặc bán rất ít sách của đơn vị khác. Ngay cả các nhà phát hành ebook dạng độc lập như Waka, Alezza, Komo cũng có rất ít đầu sách nổi tiếng, sách hay, sách đang được chú ý. Lý do là các đơn vị làm sách nếu có làm ebook đều giữ riêng cho doanh nghiệp mình.

Giám đốc một doanh nghiệp làm sách cho biết để kinh doanh ebook, doanh nghiệp cần có hệ thống kinh doanh riêng khác biệt hoàn toàn với mô hình của sách giấy. Người dùng ebook đọc sách trên các thiết bị điện tử nên đòi hỏi các nhà phát hành và xuất bản cũng phải cung cấp cho họ một nền tảng điện tử tương thích. Nếu tự xây dựng và vận hành một nền tảng như thế, các nhà phát hành và xuất bản phải đầu tư rất nhiều chi phí, nhân lực và thời gian. Nếu làm, chi phí đầu tư này chỉ có thể lấy từ lợi nhuận của mảng sách giấy.

Thế nhưng, biên lợi nhuận mà doanh nghiệp thu được từ mảng sách giấy chủ lực cũng chỉ được 3 - 5% (cho lần xuất bản đầu tiên) sau khi trừ 50% cho khâu phân phối, 10 - 15% cho tác giả, 7% xin giấy phép xuất bản và 20 - 25% cho in ấn. Điều này cho thấy sự khó khăn về nguồn lực mà các nhà phát hành và xuất bản phải đối mặt nếu mong muốn phát triển nền tảng điện tử để kinh doanh ebook.

Nỗ lực tìm hướng giải quyết vấn đề phát hành ebook hiện nay còn có thể kể đến Ybook, trực thuộc NXB Trẻ. Ông Đồng Phước Vinh - Giám đốc Ybook cho biết doanh nghiệp mình đang hỗ trợ các địa phương vùng Nam bộ xây dựng thư viện ebook địa chí dựa trên các bộ sách địa chí, chuyên khảo về Nam bộ của NXB Trẻ. Hiện nay, thư viện ebook địa chí đầu tiên đã hoàn thiện tại Thư viện tỉnh Vĩnh Long.

Với thư viện ebook, bạn đọc của tỉnh hay các địa phương khác cần tra cứu thông tin chỉ cần liên hệ, thư viện sẽ cấp mã là có thể tra cứu toàn bộ các đầu sách, thông tin. Hiện nay, Ybook đang triển khai thư viện dạng này ra các tỉnh Sóc Trăng, Cà Mau, Cần Thơ, Vĩnh Long, Đồng Tháp, An Giang…

Cũng khởi động trong giai đoạn ebook mới xuất hiện tại Việt Nam, nền tảng Waka – một trong những trang bán ebook lớn nhất Việt Nam lại tìm cho mình một hướng đi hoàn toàn khác. Vốn không phải là một nhà xuất bản hay phát hành sách giấy, tại thời điểm ban đầu, Waka không sở hữu bất kỳ cuốn sách nào. Trong thời gian đầu thành lập, Waka tập trung phân phối phiên bản điện tử của các cuốn sách đã xuất bản của các nhà phát hành trên cả nước.

Từ năm 2017, Waka mở rộng thêm việc sản xuất nội dung bằng cách hợp tác với các nhóm dịch giả để dịch truyện nước ngoài đã được mua bản quyền và xây dựng riêng một đội ngũ tác giả sáng tác ngay trong Waka. Bằng cách này, Waka đa dạng hóa được nguồn tác phẩm cung cấp cho bạn đọc và chủ động hơn trong việc xuất bản sách điện tử.

Kết quả là tính đến cuối quý I/2018, Waka đã thu hút được hơn 3 triệu người dùng – chỉ số tương đối lớn quyết định giá trị của nền tảng này. Chấp nhận không có lợi nhuận từ ebook để mở rộng thị phần và xây dựng thương hiệu, cách làm của Waka dù được xem là đúng hướng nhưng khả năng thành công xem ra còn khá xa vời.

Liên kết mới từ những doanh nghiệp mới

Thống kê từ Waka cho biết, thời gian đọc sách trung bình của khách hàng Waka vào khoảng 10 giờ mỗi tháng. Thời gian đợi trung bình của độc giả kể từ lúc cuốn sách được ra mắt đến khi quyết định chi tiền mua là 36 ngày. Tuy con số này vẫn còn một khoảng cách lớn so với trung bình các nước phát triển nhưng cũng cho thấy thói quen đọc và mức độ tin tưởng dành cho ebook của độc giả trẻ Việt Nam đang thay đổi tích cực. Sách Waka sở hữu phần lớn được mua bản quyền trọn gói, sau đó cung cấp cho bạn đọc miễn phí hoặc là với mức phí rất thấp (như đọc tất cả sách chỉ với 1.000 đồng/ngày).

Cách làm này có nhược điểm là không thể thực hiện với các đầu sách hay, nổi tiếng, nên sách của Waka chủ yếu tập trung vào dòng sách dành cho giới trẻ, nhất là những thể loại sách ngôn tình, sách kỳ bí, ma quỷ, sách tình cảm tuổi mới lớn… Điều này lý giải vì sao bạn đọc của Waka chủ yếu nằm trong độ tuổi 18 - 35. Bản thân Waka cũng không che giấu định hướng chủ đạo của doanh nghiệp này là nhắm tới bạn đọc trẻ.

Tháng 6 vừa qua, Waka đã bắt đầu bước sang một giai đoạn phát triển khác: hoạt động theo mô hình chuẩn của kinh doanh nền tảng bằng cách mở hệ thống của mình cho những nhà xuất bản và phát hành bên ngoài có thể bán ebook trên hệ thống website và ứng dụng của Waka. Bước chuyển mình này được đánh dấu bằng công bố chính thức hợp tác khai thác tác phẩm với Saigon Books trên nền tảng điện tử. Theo thỏa thuận hợp tác, Waka sẽ tạo riêng một tủ sách của Saigon Books trên nền tảng Waka (bao gồm cả trên web, wap và app). Tại đó, độc giả sẽ tìm thấy tất cả bản ebook những cuốn sách bán chạy nhất thuộc mảng nội dung thế mạnh của Saigon Books mà không phải lọc tìm giữa những tác phẩm của các nhà phát hành khác.

Vai trò của Waka là xây dựng nền tảng, số hóa các tác phẩm, kết nối các kênh thanh toán và hỗ trợ marketing cũng như chăm sóc khách hàng. Trong khi đó, Saigon Books sẽ chịu trách nhiệm cung cấp nội dung sách, xử lý vi phạm tranh chấp bản quyền sách và truyền thông marketing cho tủ sách.

Saigon Books mới thành lập từ năm 2016, nhà phát hành này muốn dấn thân vào thị trường ebook và tìm đến Waka như một phương án tiếp cận nhanh nhất với chi phí đầu tư gần như bằng 0. Tận dụng cơ sở hạ tầng công nghệ và cộng đồng người dùng sẵn có của nền tảng Waka, Saigon Books hy vọng mình “đi tắt đón đầu” thành công để nhanh chóng trải nghiệm và kiếm doanh thu trong mảng ebook.

Đây là lần đầu tiên mô hình hợp tác này xuất hiện trong lĩnh vực ebook ở Việt Nam. Sự liên kết này được kỳ vọng sẽ mở ra một phương thức kinh doanh không chỉ bắt nhịp được với xu thế hiện đại mà còn hiệu quả về nhiều mặt.