Tương lai thuộc về tiền kỹ thuật số

Eswar Prasad, người từng lãnh đạo nhóm nghiên cứu về Trung Quốc của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, cho rằng CBDC có nhiều lợi thế bao gồm tính minh bạch và khả năng đối phó với tội phạm có tổ chức. Tuy nhiên, mặt trái của nó làm mất đi quyền riêng tư của cá nhân.

Ông cũng đưa ra nhiều quan điểm khác về sự phát triển của CBDC và vai trò của nó dưới các góc độ kinh tế và xã hội.

Thay thế tiền mặt bằng tiền kỹ thuật số

Trên thực tế, tiền mặt có thể biến mất trong tương lai. Thanh toán kỹ thuật số đang thâm nhập vào mọi mặt đời sống dưới nhiều hình thức khác nhau. Nó đang bắt đầu thống trị ở các nền kinh tế lớn và nhỏ, các quốc gia đã và đang phát triển.

Đối với các ngân hàng trung ương, họ có thể thực hiện các chức năng của mình mà không cần tới tiền kỹ thuật số. Nhưng có một CBDC sẽ mang lại cho họ nhiều lợi thế, tất nhiên không kể đến các hoạt động ở cấp độ bán lẻ.

Cụ thể là, tiền khó bị làm giả hơn, giảm việc sử dụng tiền mặt cho các mục đích bất hợp pháp như rửa tiền và tài trợ khủng bố. Nhiều giao dịch ngầm sẽ bị đem ra ngoài ánh sáng, tham gia vào nền kinh tế chính thức và mang lại nguồn thu thuế cho nhà nước. Bên cạnh đó, chính phủ và các ngân hàng trung ương sẽ có nhiều khả năng điều chỉnh chính sách tiền tệ hơn.

Tuy nhiên, rủi ro là nếu CBDC được triển khai dưới dạng tài khoản của ngân hàng trung ương thì hệ thống của ngân hàng này có thể quá tải và gián đoạn, bởi vì mọi người đều gửi tiền vào tài khoản này thay vì ngân hàng thương mại như hiện nay. Hệ quả là, CBDC có thể bóp chết sự đổi mới về phương thức thanh toán của khu vực tư nhân, vì thực tế là chẳng ai có thể đứng trên chính phủ trong lĩnh vực này.

Thay đổi nền kinh tế

Chúng ta đang hướng tới một thế giới nơi tiền kỹ thuật số và thanh toán kỹ thuật số ngày càng mở rộng. Tuy nhiên, sự phát triển của CBDC sẽ không đồng đều. Ở Trung Quốc, hầu như mọi người dân đều có thể thanh toán mọi hóa đơn và chi phí mua hàng ngay trên thiết bị điện thoại. Nhưng ở Hoa Kỳ, người dân vẫn cần có tài khoản ngân hàng hoặc thẻ tín dụng hoặc thẻ ghi nợ cho việc thanh toán ở cấp độ bán lẻ, và khoảng 5% người trưởng thành tại đây vẫn chưa có tài khoản ngân hàng.

Do đó, ngay cả ở một nền kinh tế đã phát triển, CBDC vẫn có nhiều tiềm năng vì nó giúp tăng khả năng tiếp cận các phương thức thanh toán kỹ thuật số. Xét đến cùng, chúng ta vẫn đông sống trong một thế giới mà hầu hết khoản thanh toán đều cho các hoạt động bán lẻ như mua một tách cà phê, mua vài bộ quần áo, mua đồ ăn. Tất cả những hoạt động trên có thể được thanh toán thông qua phương thức kỹ thuật số, được cung cấp bởi ngân hàng thương mại tư nhân hoặc CBDC trong tương lai.

Do vậy, tiền mặt có thể biến mất khi CBDC được triển khai. Nhưng chưa một ngân hàng nào đưa ra tuyên bố thay thế hoàn toàn tiền mặt bằng CBDC. Mọi thứ vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm.

Hỗ trợ giao dịch quốc tế

Một khi các quốc gia bắt đầu ban hành CBDC, chúng ta hoàn toàn có thể chuyển sang một thế giới nơi những CBDC này được sử dụng cho các giao dịch ở nước ngoài. Hầu hết các khoản thanh toán xuyên biên giới hiện nay đã được thực hiện bằng phương thức kỹ thuật số. Do đó, CBDC sẽ không làm thay đổi đáng kể vai trò của các loại tiền tệ trong lĩnh vực tài chính toàn cầu. Nhưng chắc chắn nó sẽ tạo ra một hệ thống thanh toán xuyên biên giới thuận tiện hơn và nâng tầm vai trò của một loại tiền tệ đã có sẵn trên thị trường quốc tế.

Bạn có thể hình dung về một phiên bản kỹ thuật số của đồng đô la nếu nó được phát hành tại mọi nơi trên thế giới. Điều đó có thể thay đổi chính sách tiền tệ của nhiều quốc gia nhỏ hoặc các quốc gia có ngân hàng trung ương hoạt động yếu kém.

Tác động đến chính sách tiền tệ

CBDC có thể tạo ra cơ hội mới cho chính sách tiền tệ. Nếu tất cả chúng ta đều có tài khoản CBDC thay vì tiền mặt, về lý thuyết chúng ta có thể đưa lãi suất về mức âm chỉ bằng cách thu hẹp số dư trong tài khoản CBDC. Điều này sẽ dễ dàng hơn cho các ngân hàng trung ương khi triển khai chính sách “tiền trực thăng” (bơm tiền vào nền kinh tế và thực hiện các chính sách kích thích để giảm lạm phát) bằng cách tăng số dư trong các tài khoản CBDC.

Về cơ bản, các ngân hàng trung ương sẽ vẫn giữ vai trò quan trọng ngay cả khi đồng tiền của họ bị CBDC thay thế ở cấp độ bán lẻ. Họ có thể điều hành chính sách tiền tệ dựa, tạo ra ảnh hưởng đối với chi phí vốn trong nền kinh tế bằng cách quản lý lãi suất. Tuy nhiên, khó có thể dự báo các chính sách tiền tệ sẽ thay đổi ra sao, hay ảnh hưởng thế nào tới các biến số như việc làm, tăng trưởng và lạm phát.

Nguy cơ về quyền riêng tư

Thực tế là khi chúng ta chuyển sang thanh toán hoàn toàn bằng phương thức kỹ thuật số, mọi giao dịch sẽ để lại dấu vết. Vì vậy, các vấn đề về quyền riêng tư và bảo mật sẽ trở nên rất quan trọng. Chúng không chỉ là vấn đề về tiền tệ, mà còn mang ý nghĩa về xã hội rất lớn.

Công nghệ mới đang phát triển có thể cho phép một mức độ riêng tư nào đó với các CBDC, ít nhất là trong các giao dịch cơ bản. Ví dụ, Trung Quốc đang thiết lập các loại ví CBDC kỹ thuật số khác nhau. Về cơ bản, các loại ví cho các giao dịch giá trị thấp sẽ có mức độ riêng tư cao hơn. Trong khi đó, với các giao dịch lớn, người dùng sẽ phải đáp ứng các yêu cầu khắt khe để xác nhận trước khi thực hiện thanh toán.

Ở góc độ khác, không có ngân hàng trung ương nào cho phép sử dụng đồng tiền của mình cho mục đích bất hợp pháp. Vì vậy, CBDC sẽ có các tính năng phục vụ kiểm toán và truy xuất nguồn gốc giao dịch, những đặc điểm có thể gây ra sự giảm sút quyền riêng tư của các chủ tài khoản ngân hàng.