TP.HCM: Chưa chốt vụ truy thu tiền thuê đất ‘khủng’

Ngày 20 và 21-7, báo Pháp Luật TP.HCM có một số bài viết phản ánh việc các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính tại TP.HCM đang có nguy cơ đối diện với việc truy thu tiền thuê đất “khủng”.

Trong đó, trường hợp đầu tiên là Phòng công chứng (PCC) số 1 bị Chi cục Thuế quận 1 truy thu tiền thuê đất đến hơn 19 tỉ đồng. Sau khi báo phản ánh, ngày 24-7, Sở TN&MT đã tổ chức cuộc họp với lãnh đạo Sở Tư pháp và 10 đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính (gọi tắt là đơn vị) thuộc sở, trong đó có bảy PCC để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc.

Nhiều vướng mắc cần làm rõ

Tại cuộc họp, các PCC đều đồng thuận việc các đơn vị này thuộc đối tượng thuê đất và nộp tiền thuê đất theo quy định của Luật Đất đai 2013. Tuy nhiên, theo các PCC, xung quanh việc thu tiền thuê đất cần phải làm rõ nhiều vấn đề.

Theo ông Nguyễn Trí Hòa, Trưởng PCC số 1, đơn vị này thuộc đối tượng phải nộp tiền thuê đất. Tuy nhiên, thời điểm thu tiền phải được tính từ khi đơn vị này được ký hợp đồng thuê đất chứ không phải truy thu từ năm 2014.

Để chứng minh, ông Hòa viện dẫn khoản 8 Điều 3 Luật Đất đai, Nhà nước quyết định trao quyền sử dụng đất cho đối tượng có nhu cầu sử dụng đất thông qua hợp đồng cho thuê quyền sử dụng đất.

Mặt khác, khoản 3 Điều 108 quy định thời điểm tính thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất là thời điểm Nhà nước quyết định giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, công nhận quyền sử dụng đất. Ngoài ra, ông Hòa cũng cho rằng trụ sở của các PCC là trụ sở của đơn vị sự nghiệp công lập cũng thuộc đối tượng được xem xét miễn giảm tiền thuê đất theo quy định tại Luật Đất đai.

Trưởng PCC số 1 cũng dẫn thêm quy định tại Điều 275 Bộ luật Dân sự 2015, mọi nghĩa vụ phát sinh từ căn cứ là hợp đồng. “Theo khoản 2 Điều 60, PCC số 1 phải được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất trước ngày Luật Đất đai có hiệu lực thì phải chuyển sang thuê đất và phải nộp tiền thuê đất. Tuy nhiên, cơ quan chúng tôi chưa từng được Nhà nước giao đất, cũng chưa được ký hợp đồng thuê đất. Vì vậy, tôi đề nghị cần phải xem xét lại thời điểm thu tiền thuê đất đối với PCC số 1 cũng như sáu PCC còn lại” - ông Hòa nói.

Cũng theo ông Hòa, nếu trong trường hợp phải thu thì cơ quan này phải lấy từ nguồn nào để nộp. Bởi mọi kế hoạch chi tiêu đều phải dự trù từ đầu năm. Đến cuối năm thì Sở Tài chính đều duyệt quyết toán chi. Vì vậy, nếu bị truy thu thì cơ quan này không biết phải lấy từ nguồn nào để nộp.

Ông Dư Huy Quang, Trưởng phòng Quản lý đất, Sở TN&MT, trao đổi với các đơn vị tại cuộc họp. Ảnh: Việt Hoa

Ông Nguyễn Trí Hòa, Trưởng phòng Công chứng số 1, đề nghị Sở TN&MT, Cục Thuế cần xem xét việc truy thu tiền thuê đất. Ảnh: Việt Hoa

Chưa làm thủ tục miễn giảm vì chưa hoàn thiện pháp lý

Liên quan đến việc miễn giảm tiền thuê đất của các PCC, Cục Thuế TP cho biết các PCC thuộc đối tượng được miễn giảm. Thời điểm miễn giảm sẽ căn cứ vào thời điểm nộp hồ sơ đề nghị miễn giảm. Trong đó, một trong những điều kiện bắt buộc là phải có quyết định giao đất hoặc hợp đồng thuê đất.

Cục Thuế TP cũng cho biết việc miễn giảm sẽ được tính từ thời điểm nộp thủ tục miễn giảm cho đến hết thời gian thuê. Trường hợp nộp chậm thì thời gian trước đó cũng không được tính miễn giảm. Tuy nhiên, theo Cục Thuế TP, kể từ lúc Luật Đất đai có hiệu lực đến nay, chưa có đơn vị nào nộp thủ tục xin miễn giảm tới cơ quan thuế. Vì vậy, cơ quan này không có cơ sở để xem xét.

Theo ông Đỗ Hà Hồng, Trưởng PCC số 2, hiện nay các PCC đã nộp hồ sơ để làm thủ tục ký hợp đồng thuê đất. Tuy nhiên, đến nay chưa có đơn vị nào được ký hợp đồng. “Chúng tôi cũng muốn nộp hồ sơ đề nghị miễn giảm tiền thuê đất nhưng hiện nay ngay cả hồ sơ pháp lý về đất đai chưa được hoàn thiện thì lấy đâu để nộp hồ sơ xin miễn giảm?” - ông Hồng đặt vấn đề.
Sở TN&MT cũng xác nhận các cơ quan này đã nộp hồ sơ làm thủ tục thuê đất tại Sở TN&MT. Tuy nhiên, đây là công sản nên thuộc đối tượng phải sắp xếp lại tài sản nhà nước. Sở này phải lấy ý kiến các cơ quan, ban, ngành có liên quan như Ban chỉ đạo 167, Sở QH-KT, các quận/huyện…

Liên quan đến việc truy thu tiền thuê đất của các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính thuộc Sở Tư pháp hiện còn nhiều vướng mắc. Vì vậy, đề nghị Cục Thuế TP chỉ đạo các chi cục thuế chưa ban hành thông báo thuế đối với các cơ quan này. Đồng thời, đề nghị Sở TN&MT nhanh chóng xem xét cấp giấy chứng nhận cho các đơn vị. Cùng với đó, có văn bản báo cáo UBND TP và trung ương về vướng mắc trong quá trình thu tiền thuê đất của các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính. (Bà Phan Thị Bình Thuận, Phó Giám đốc Sở Tư pháp)

Không thể xem phòng công chứng là đơn vị sản xuất, kinh doanh

Theo Sở TN&MT, hiện nay chưa có đơn vị nào được ký hợp đồng thuê đất nhưng đều phải nộp tiền thuê đất theo khoản 3 Điều 32 Nghị định 46/2014. Theo quy định này, các đơn vị đang thuê đất mà chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho thuê đất, đang sử dụng đất vào mục đích sản xuất, kinh doanh nếu đã nhận được thông báo thuế thì vẫn phải đóng, bất kể là đã có hợp đồng thuê đất hay chưa.

Đại diện Chi cục Thuế quận 1 cũng cho rằng các PCC dù là đơn vị sự nghiệp công lập nhưng việc thu phí công chứng cũng là hoạt động sản xuất, kinh doanh nên vẫn phải nộp tiền thuê đất.

Không đồng tình với quan điểm này, các PCC đã viện dẫn rất nhiều quy định tại Luật Đất đai, Luật Quản lý tài sản công, Luật Công chứng, Luật Phí và lệ phí 2015… để khẳng định các PCC không phải là đơn vị sản xuất, kinh doanh. Vì vậy, các PCC phải thuộc đối tượng được miễn tiền thuê đất trong suốt thời gian thuê.

Cụ thể, theo ông Hoàng Mạnh Thắng, Trưởng PCC số 7, các PCC là đơn vị sự nghiệp công lập tự đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư đều được bố trí trụ sở để hoạt động. Qua đó thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo quyết định thành lập của mỗi đơn vị. “Các PCC không sử dụng một phần hoặc toàn bộ diện tích nhà/đất vào mục đích sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, cho thuê, liên doanh, liên kết. Vì vậy, không thể áp dụng khoản 3 Điều 32 Nghị định 46/2014 như Sở TN&MT và cơ quan thuế nói” - ông Thắng nói.

Về việc truy thu tiền thuê đất của PCC số 1 vừa qua, Cục Thuế TP và Chi cục Thuế quận 1 vẫn khẳng định các cơ quan này thu tiền đúng theo quy định của luật và các văn bản của UBND TP, Sở TN&MT, Sở Tài chính.

Tuy nhiên, Sở Tài chính cũng cho hay sở này chỉ là đơn vị cung cấp danh sách 212 đơn vị theo chỉ đạo của UBND TP chứ không có thẩm quyền xác định đối tượng nào đủ điều kiện thu hay không. Sở Tài chính cũng chưa xác định được các PCC nếu bị truy thu tiền thuê đất thì sẽ chi theo nguồn nào, do giữa Luật Đất đai và cơ chế tự chủ của ngành tài chính có sự khác biệt.

Vì vậy, Sở Tài chính đề nghị Sở TN&MT cần xác định rõ đối tượng thuê đất thì mới có cơ sở xác định nguồn nộp tiền thuê đất. “Nếu như cách truy thu hiện nay là không hợp lý và các PCC sẽ phải nộp khoản tiền truy thu tiền thuê đất là rất lớn. Có thể thấy qua PCC số 1, Chi cục Thuế quận 1 tính riêng trong hai năm đã hơn 4,6 tỉ đồng” - đại diện Sở Tài chính nói.

Ông Dư Huy Quang, Trưởng phòng Quản lý đất, Sở TN&MT, cho biết việc thu tiền thuê đất của các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính là một vấn đề mới, quá trình triển khai cũng gặp nhiều vướng mắc. “Sở TN&MT ghi nhận phản ánh của các đơn vị và sẽ tổng hợp, báo cáo UBND TP xem xét, chỉ đạo xử lý. Trường hợp vướng mắc cần hỏi cơ quan trung ương thì sẽ sớm có văn bản xin ý kiến” - ông Quang nói.

Ông Quang cũng đề nghị cơ quan thuế trong thời gian chờ giải quyết vướng mắc thì tạm thời chưa thực hiện nghĩa vụ thuế với các đơn vị có liên quan, nhằm tránh trường hợp như xảy ra tại PCC số 1.

Liên quan đến việc hoàn thiện hồ sơ pháp lý cho các PCC, ông Quang khẳng định từ nay đến cuối năm, Sở TN&MT sẽ hoàn tất hồ sơ pháp lý của các PCC để làm cơ sở ký hợp đồng thuê đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các đơn vị.