TP Thủ Đức cần cơ chế, thẩm quyền vượt trội

Không thể ngang tầm cấp huyện

TP Thủ Đức được thành lập nhằm mục đích dẫn dắt kinh tế tri thức, trung tâm đổi mới sáng tạo, thúc đẩy phát triển TPHCM và Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Mục đích của việc sáp nhập 3 quận 2, 9 và Thủ Đức thành TP Thủ Đức đã rõ. Nhưng một câu hỏi quan trọng khác cần được trả lời, là khi sáp nhập thì có những thay đổi như thế nào về thẩm quyền?

TP Thủ Đức có quy mô dân số hơn 1 triệu người, diện tích tự nhiên gần 211,56 km2. Theo tiêu chuẩn phân loại đơn vị hành chính, dựa vào quy mô dân số và diện tích tự nhiên thì TP Thủ Đức có thể sánh ngang với các đơn vị hành chính cấp tỉnh có diện tích nhỏ và quy mô dân số không đông. Do đó, nếu xác định thẩm quyền của TP Thủ Đức tương tự thẩm quyền của chính quyền hành chính cấp tỉnh cũng không phải là khiên cưỡng.

Tuy nhiên, theo quy định hiện hành, TP Thủ Đức là đô thị loại 1 trực thuộc TPHCM và vẫn là đơn vị hành chính cấp huyện. Thực tế đặt ra là, với những thế mạnh và sự kỳ vọng của TPHCM cũng như cả nước thì không thể xác định thẩm quyền của chính quyền TP Thủ Đức chỉ ngang tầm với các đơn vị hành chính cấp huyện.

Hiện nay, TPHCM đã được Chính phủ phân cấp quản lý một số lĩnh vực, theo Nghị định 93/2001. Năm 2017, Quốc hội tiếp tục có Nghị quyết 54 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM. Trong bối cảnh đó, TP Thủ Đức được thành lập thì những vấn đề về thẩm quyền của chính quyền TP Thủ Đức cũng cần những thay đổi nhằm bảo đảm cho việc thực hiện cơ chế, chính sách đặc thù. Bởi vì sẽ không thể có những chính sách đặc thù nếu không có những thẩm quyền mang tính đặc thù. Vì vậy, thừa nhận những đặc thù trong thẩm quyền của chính quyền TP Thủ Đức là lời giải hợp lý nhất cho việc thực hiện cơ chế, chính sách đặc thù đối với TP Thủ Đức.

Khác với cơ quan dân cử, cơ quan hành chính TP Thủ Đức phải thể hiện tính năng động, kịp thời để có thể đạt tính hiệu quả, sáng tạo như mục đích đặt ra khi thành lập. Như vậy, vấn đề trao quyền cho UBND TP Thủ Đức đóng vai trò quyết định, ảnh hưởng lớn đến hoạt động của chính quyền địa phương nơi đây.

Tăng tính chủ động, giảm rào cản

Việc thành lập, phân loại, thay đổi các đơn vị hành chính lãnh thổ là tiền đề thực hiện các biện pháp phát triển kinh tế và quản lý xã hội. Thông thường, khi sáp nhập các đơn vị hành chính nhỏ thành một đơn vị lớn hơn, tạo tiền đề cho phát triển kinh tế, quy hoạch đô thị được thuận lợi thì cần tăng thẩm quyền tương xứng với nhiệm vụ, quyền hạn được giao.

Sẽ không hợp lý nếu thẩm quyền TP Thủ Đức với quy mô dân số hơn 1 triệu người và diện tích hơn 211,56km2 cũng được đánh đồng với chính quyền quận 4 (chỉ hơn 200.000 người và diện tích 4,18km2). Vì vậy, thẩm quyền của chính quyền TP Thủ Đức cần được tăng hơn. Chắc chắn là mức độ trao thêm quyền cho TP Thủ Đức đến đâu sẽ phụ thuộc vào Trung ương. Nhưng việc trao quyền phải hướng đến mục đích tạo ra sự chủ động, sáng tạo trong thu hút các nguồn đầu tư cũng như giảm thiểu rào cản các nguồn lực phát triển TP Thủ Đức.

Trên cơ sở đó, TP Thủ Đức có thể được phép áp dụng các chính sách, biện pháp ưu đãi, khuyến khích đặc biệt. Cụ thể là việc đơn giản hóa các thủ tục thành lập doanh nghiệp nhằm đáp ứng yêu cầu tạo ra môi trường khởi nghiệp, kinh doanh và kinh tế sáng tạo, xứng đáng là trung tâm khởi nghiệp lớn nhất Việt Nam. Áp dụng các chính sách khuyến khích về tài chính, miễn, giảm các loại thuế (như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập, thuế tài sản) nhằm phát triển Khu công nghệ cao - Trung tâm sản xuất tự động hóa và Khu công viên khoa học. Đơn giản hóa các thủ tục hải quan nhằm phát huy thế mạnh của cảng Cát Lái; tự do hóa các dòng chảy vốn đầu tư, lợi nhuận nhằm thu hút các hoạt động công nghệ tài chính tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm. Bên cạnh đó là tạo thuận lợi trong việc sử dụng kết cấu hạ tầng, giao thông, đất đai nhằm phát triển khu vực trọng điểm sáng tạo của TP Thủ Đức.

Trong khi các nước đang phát triển rất cần thu hút vốn để tạo nhiều công ăn việc làm và thực hiện công nghiệp hóa thì các công ty, tập đoàn kinh doanh lại cần đến những nơi hội đủ những ưu thế tổng hợp mang tính toàn cầu. Theo xu hướng đó, các đơn vị hành chính hội đủ những ưu thế hình thành vì mục đích khai thác hợp lý tiềm năng tự nhiên cho nhu cầu phát triển kinh tế vùng miền và cả nước thì nên được hưởng quy chế hành chính đặc thù. Với các thế mạnh mang tính tổng hợp, TP Thủ Đức hoàn toàn có thể thúc đẩy kinh tế phát triển nếu được trao quyền tương xứng.

TS CAO VŨ MINH Trường Đại học Luật TPHCM