The New York Times: Việt Nam vượt Trung Quốc để trở thành “công xưởng giày thể thao” của thế giới

Tại một nhà máy ở ngoại ô TP.HCM, công nhân rót chất lỏng nóng với màu sắc rực rỡ vào các khuôn kim loại để tạo thành miếng lót giày và lót đế bằng nhựa. Ảnh: The New York Times

Nếu như Trung Quốc vẫn giữ vị thế “công xưởng” với xe hơi, đồ chơi hay máy tính, thì riêng lĩnh vực giày thể thao, trung tâm sản xuất đã chuyển dần sang Việt Nam. Các nhà máy quanh TP.HCM hoạt động nhộn nhịp ngày đêm, sản xuất từ dây giày cotton, vải lưới đến đế xốp, rồi chuyển bằng xe tải về kho, đóng gói và đưa ra cảng. Từ đây, những container chất đầy giày Nike, Adidas, Saucony hay Brooks Sports xuôi theo sông Đồng Nai ra biển, tới khắp các thị trường quốc tế.

Khi Việt Nam thành tâm điểm mới của ngành giày

Trong nhiều thập kỷ, rời bỏ Trung Quốc là điều khó khăn với các tập đoàn đa quốc gia, bởi nước này nắm giữ nguồn nguyên liệu dồi dào và hệ thống sản xuất tinh vi. Nhưng ngành giày thể thao đang chứng minh một hướng đi khác. Các thương hiệu lớn vẫn giữ nhà máy tại Trung Quốc, song chủ yếu để phục vụ thị trường nội địa.

Trên bình diện toàn cầu, Việt Nam đã vượt Trung Quốc để trở thành nguồn cung giày số 1 cho Nike, Adidas, Brooks và nhiều thương hiệu lớn.

Tầm quan trọng của Việt Nam thể hiện rõ vào ngày 3/4 vừa qua, khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố sẽ áp thuế 46% với hàng hóa từ Việt Nam. Ngay lập tức, cổ phiếu Nike và Adidas lao dốc. Sau đó, hai nước đạt thỏa thuận thương mại sơ bộ, giảm mức thuế xuống còn 20%, nhưng sự bất ổn này đã buộc ngành phải tính toán lại. Nike ước tính các mức thuế mới có thể khiến chi phí toàn cầu tăng thêm 1 tỷ USD trong năm nay, buộc hãng cắt giảm mạnh hơn sản xuất tại Trung Quốc.

Trung Quốc có thể là công xưởng của thế giới đối với ô tô, đồ chơi và máy tính, nhưng Việt Nam nay đã trở thành nguồn cung số 1 các đôi giày thể thao của Nike, Adidas, Brooks và nhiều thương hiệu khác ra toàn cầu. Ảnh: The New York Times

Bước ngoặt từ những năm 2000

Thực tế, ngành giày đã di chuyển khắp châu Á từ thập niên 1970 để tìm chi phí thấp Khi đó, Nike đã chọn Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc) để sản xuất nhanh, rẻ và quy mô lớn. Khi Bắc Kinh mở cửa nền kinh tế, hàng trăm nghìn lao động giá rẻ nhanh chóng biến nước này thành trung tâm sản xuất.

Thế nhưng, Việt Nam âm thầm cải cách và mở cửa. Đầu những năm 2000, cơ hội lớn xuất hiện. “Việt Nam giống như một lần Trung Quốc mở cửa thứ hai”, Tony Lê – một giám đốc giày người Mỹ gốc Việt – chia sẻ. Ông từng làm việc cho Adidas tại Trung Quốc và nhận thấy tiềm năng của quê hương mình.

Tony Lê, một giám đốc kỳ cựu trong ngành giày thể thao, đã chứng kiến ngành này dịch chuyển từ Đài Loan và Hàn Quốc sang Trung Quốc và Việt Nam. Ảnh The New York Times

Từ giữa thập niên 2010, khi lao động Trung Quốc đòi hỏi lương cao hơn và tình trạng vi phạm bản quyền gia tăng, các thương hiệu buộc phải đa dạng hóa sản xuất. Việt Nam với dân số trẻ, chính phủ khuyến khích đầu tư nước ngoài đã trở thành điểm đến lý tưởng.

Covid-19 và sự bứt tốc của Việt Nam

Bước ngoặt thực sự đến vào năm 2020, khi Trung Quốc đóng cửa biên giới vì Covid-19. Ngành giày thể thao nhận ra mức độ phụ thuộc quá lớn và nhanh chóng dồn nguồn lực sang Việt Nam.

“Chuỗi cung ứng giày mang tính địa phương hóa mạnh, cần tốc độ và sự linh hoạt. Các đối tác lâu năm đã đầu tư sẵn tại Việt Nam”, Bob Shorrock – một chuyên gia lâu năm trong ngành – nhận định.

Jones & Vining đã sản xuất 120 triệu miếng lót đế giày trong năm ngoái. Ảnh: The New York Times

Ngày nay, các công ty như Jones & Vining (Mỹ) sản xuất hàng trăm triệu miếng lót và footbed mỗi năm tại Việt Nam, cung cấp trực tiếp cho chuỗi nhà máy giày trong khu vực. Khoảng 70% sản phẩm của họ phục vụ ngay các nhà máy lân cận.

Miếng lót giày được dập thêm logo. Ảnh: The New York Times

Thay đổi đời sống và diện mạo vùng ven

Không chỉ thay đổi cán cân toàn cầu, làn sóng đầu tư giày dép còn tác động lớn đến đời sống người dân Việt Nam. Bà Phạm Kiều Diễm, 47 tuổi, nhớ lại năm 1995 khi nhà máy Viet Vinh mọc lên trên cánh đồng lúa quê mình. Bà là một trong những công nhân đầu tiên, khi mới 17 tuổi. “Tôi chưa từng đi giày thể thao, cũng chẳng biết làm giày là gì”, bà kể. Nhưng công việc đã giúp gia đình bà tiết kiệm, mua đất, xây nhà, cải thiện đời sống.

Ngày nay, trên những con đường cao tốc nối các nhà máy giày với cảng TP.HCM, từng đoàn xe container nối đuôi nhau, đi qua những bãi đất trống đầy cần cẩu và dàn xe cơ giới cho thuê. Ký ức đồng ruộng giờ chỉ còn trong hoài niệm.

Việt Nam – công xưởng giày của thế giới

Dù vẫn còn phụ thuộc một phần nguyên liệu từ Trung Quốc, ngành giày tại Việt Nam đã xây dựng chuỗi cung ứng ngày càng hoàn chỉnh. Với lực lượng lao động trẻ, môi trường đầu tư hấp dẫn và vị thế ngày càng lớn trong chuỗi thương mại toàn cầu, Việt Nam đang khẳng định mình là trung tâm sản xuất giày thể thao của thế giới – thay thế vai trò mà Trung Quốc từng nắm giữ trong nhiều thập kỷ.

(Theo The New York Times)