Làm nhà ở xã hội phải có sự đồng thuận cao!

Xung quanh vấn đề này, Petrotimes có cuộc phỏng vấn Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng để làm rõ hơn những giải pháp mà Bộ Xây dựng sẽ triển khai trong năm 2013 và những năm tiếp theo!

Đột phá bằng chiến lược nhà ở!

PV: Bộ Xây dựng đã làm gì để cụ thể hóa các mục tiêu đề ra trong chiến lược nhà ở quốc gia đến năm 2020, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng: Để các quan điểm, mục tiêu đó trở thành hiện thực, cần có sự tổ chức thực hiện chiến lược một cách khoa học, tích cực và có hiệu quả của các cấp chính quyền, của mọi người dân và sự tham gia hưởng ứng của toàn xã hội.

Bộ Xây dựng được Thủ tướng Chính phủ giao chủ trì tổ chức triển khai thực hiện chiến lược, đã chủ động, tích cực triển khai các công việc chính như: Tổ chức quán triệt nội dung của chiến lược tới các địa phương, các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế, tuyên truyền tới mọi người dân để các tổ chức, cá nhân có liên quan; Cụ thể hóa chiến lược bằng các văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế, chính sách phát triển nhà ở xã hội…; Xây dựng chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở hằng năm, 5 năm và dài hạn, trong đó chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội là chỉ tiêu pháp lệnh…

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng

Ngoài ra, Bộ Xây dựng cũng đã cùng các địa phương có nhu cầu cao về nhà ở. Xây dựng chương trình phối hợp hành động thực hiện chiến lược nhà ở tại các địa phương này để chỉ đạo trọng tâm, trọng điểm, đồng thời rút kinh nghiệm cho việc triển khai rộng rãi trên địa bàn cả nước.

PV: Theo Bộ trưởng đâu là khó khăn, thách thức trong quá trình thực hiện chiến lược nhà ở quốc gia đến năm 2020 đã gặp phải?

Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng: Trong quá trình triển khai thực hiện chiến lược, chúng tôi nhận thấy phát triển nhà ở thương mại đã khó, phát triển nhà ở xã hội để phục vụ cho các đối tượng có thu nhập thấp, không có khả năng chi trả theo cơ chế thị trường thì càng khó hơn, trong khi ngân sách của Nhà nước còn hạn chế.

Vấn đề là phải đề ra được các cơ chế, chính sách phù hợp để huy động được các nguồn lực để phát triển nhà ở xã hội. Đồng thời các tổ chức, cá nhân có liên quan thể hiện được tinh thần trách nhiệm cao trong thực hiện chiến lược.

PV: Mặc dù giá nhà đã giảm nhiều nhưng giấc mơ sở hữu nhà ở của người dân thành thị vẫn xa vời, xin Bộ trưởng cho biết, vấn đề này đã được giải quyết như thế nào trong chiến lược nhà ở quốc gia?

Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng: Chiến lược đã phân định rõ hai loại thị trường nhà ở là nhà ở thị trường hàng hóa và nhà ở thị trường phi hàng hóa để có chính sách điều chỉnh cho phù hợp. Nhà nước có cơ chế, chính sách để thúc đẩy và điều tiết thị trường nhà ở hàng hóa phát triển lành mạnh, đáp ứng nhu cầu cho các đối tượng có khả năng thanh toán theo cơ chế thị trường. Đồng thời, Nhà nước có cơ chế, chính sách và chủ động phát triển thị trường nhà ở phi hàng hóa (nhà ở xã hội) để giải quyết chỗ ở cho các nhóm đối tượng gặp khó khăn về nhà ở, không đủ khả năng chi trả nhà ở theo cơ chế thị trường. Nhà nước cũng sẽ có chính sách tín dụng dành cho các đối tượng có thu nhập thấp vay để mua, thuê mua nhà.

Tháng 12/2012, Bộ Xây dựng đã trình Chính phủ Nghị định về phát triển và quản lý nhà ở xã hội để cụ thể hóa các quan điểm của chiến lược phát triển nhà ở quốc gia. Trong đó, quy định cụ thể về tiêu chuẩn thiết kế và diện tích nhà ở xã hội, các cơ chế hỗ trợ, ưu đãi phát triển nhà ở xã hội; giá bán, cho thuê, thuê mua nhà ở xã hội...

Với việc áp dụng các quy định này cũng như thực hiện các giải pháp thiết kế, công nghệ thi công hợp lý, sử dụng các loại nguyên vật liệu được sản xuất trong nước... thì giá bán nhà ở xã hội sẽ hạ thấp, phù hợp với khả năng thanh toán của đại bộ phận người dân. Ngoài ra, nghị định cũng quy định về các loại hình nhà ở cho thuê, thuê mua nhà ở nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu của người dân.

Gỡ vướng trong phát triển nhà ở xã hội

PV: Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia đến 2020 có gì đột phá để có thể giải quyết hiệu quả các chương trình nhà ở, đặc biệt là nhà ở xã hội, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng: Với chiến lược phát triển nhà ở quốc gia đến năm 2020, đây là lần đầu tiên chúng ta có một chiến lược quốc gia về nhà ở với tầm nhìn dài hạn, có những quan điểm chỉ đạo và cách tiếp cận mới mang tính đột phá đối với công tác phát triển nhà ở là “giải quyết vấn đề nhà ở là trách nhiệm của Nhà nước, của xã hội và của người dân”. Theo đó, việc phát triển nhà ở không chỉ theo cơ chế thị trường mà Nhà nước có trách nhiệm can thiệp hoặc hỗ trợ để người dân có nhà ở, đặc biệt là những đối tượng thu nhập thấp, không có điều kiện mua nhà ở theo cơ chế thị trường.

Trong chiến lược phát triển nhà ở cũng xác định rõ trách nhiệm của từng cơ quan từ Trung ương đến địa phương, yêu cầu phải đưa chỉ tiêu xây dựng nhà ở xã hội là chỉ tiêu pháp lệnh trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hằng năm, trung hạn và dài hạn của từng địa phương và của cả nước để thực hiện bắt buộc thay vì thực hiện tự nguyện như hiện nay.

PV: Làm nhà ở xã hội được đánh giá là gặp nhiều khó khăn, Bộ trưởng nghĩ sao về điều này?

Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng: Thực tế, đầu tư phát triển nhà ở đã khó thì làm nhà ở xã hội, đặc biệt tại khu vực đô thị còn khó khăn hơn vì đây là làm nhà cho người thu nhập thấp nên yêu cầu phải rẻ, nhưng cũng phải đảm bảo chất lượng, cả về mặt mỹ quan, kiến trúc và phù hợp với quy hoạch, trong khi đó hỗ trợ từ phía Nhà nước chỉ có mức độ, nhất là vốn đầu tư.

Vì vậy, để làm nhà xã hội tại khu vực đô thị cần phải có quyết tâm chính trị cao của Bộ Xây dựng, các bộ, ngành liên quan và các địa phương, đặc biệt là các đô thị lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh… Đồng thời, phải cụ thể hóa bằng việc xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, triển khai ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ trong thi công xây lắp, sử dụng vật liệu xây dựng hợp lý...

Bên cạnh việc khẳng định vai trò chủ đạo của các doanh nghiệp Nhà nước trong phát triển nhà ở xã hội, cũng cần tạo môi trường thuận lợi nhằm khuyến khích các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế, các hộ gia đình, cá nhân... tham gia xây dựng nhà ở xã hội để có nhiều nguồn cung nhà với chất lượng và giá thành hạ.

Mặt khác, Nhà nước cũng cần có các biện pháp để tăng khả năng chi trả của người dân bằng các hình thức thuê, thuê mua nhà ở và mua nhà trả góp. Có như vậy thì vấn đề nhà ở cho người nghèo tại đô thị mới từng bước được giải quyết.

PV: Trong Nghị quyết phiên họp Chính phủ thường kỳ mới đây đã nhấn mạnh: “…đẩy mạnh phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho người có thu nhập thấp”. Vậy Bộ Xây dựng đã triển khai chỉ đạo của Chính phủ như thế nào, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng: Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, Bộ Xây dựng đã tập trung xây dựng các giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho thị trường bất động sản, đẩy mạnh phát triển nhà ở xã hội với quan điểm việc tháo gỡ khó khăn cho thị trường bất động sản phải vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt là cân đối cung cầu trên thị trường cũng như đảm bảo sự phát triển ổn định, bền vững về lâu dài. Muốn vậy, phải gắn việc tháo gỡ khó khăn cho thị trường bất động sản với việc thực hiện chiến lược phát triển nhà ở quốc gia.

Từ quan điểm trên, Bộ Xây dựng đã chủ động phối hợp với các bộ, ngành, hiệp hội, doanh nghiệp... có liên quan xây dựng các nhóm giải pháp như: Hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật nhằm tăng cường công tác quản lý Nhà nước, bảo đảm thị trường phát triển ổn định theo quy hoạch, kế hoạch, đẩy mạnh phát triển nhà ở xã hội; Thực hiện rà soát các dự án phát triển nhà ở, khu đô thị để phân loại các dự án cần tạm dừng, được tiếp tục triển khai và các dự án cần điều chỉnh cơ cấu, đảm bảo cân đối cung - cầu.

Kết hợp giữa tái cơ cấu nợ cũ và giải quyết cho vay mới để hoàn thành các dự án dở dang đã có đầu ra, có gói tín dụng dành cho người mua nhà, theo đó các ngân hàng thương mại dành tỷ lệ tối thiểu 3% tổng dư nợ tín dụng cho các đối tượng có thu nhập thấp, cán bộ công chức, viên chức, lực lượng vũ trang vay mua, thuê mua nhà ở xã hội và nhà ở thương mại có diện tích nhỏ hơn 70m2, giá bán dưới 15 triệu đồng với lãi suất cho vay bằng khoảng 2/3 lãi suất huy động tiết kiệm, thời hạn 10 đến 15 năm, phần chênh lệch lãi suất sẽ được giải quyết bằng cho vay tái cấp vốn.

Cho phép thực hiện giảm 50% thuế suất VAT đối với đầu tư, kinh doanh nhà ở xã hội, giảm 30% thuế VAT đầu ra đối với đầu tư, kinh doanh nhà thương mại đối với căn hộ dưới 70m2 có giá bán dưới 15 triệu đồng trong thời hạn 14 đến 24 tháng; Áp dụng thuế suất 10% thuế thu nhập doanh nghiệp đối với thu nhập từ đầu tư, kinh doanh nhà ở xã hội, cho phép các doanh nghiệp kinh doanh bất động sản nộp tiền sử dụng đất theo tiến độ bán sản phẩm, các địa phương có tồn kho sản phẩm bất động sản lớn mua lại các dự án nhà ở thương mại phục vụ nhu cầu tái định cư, nhà ở xã hội cho thuê giá rẻ;

Các doanh nghiệp bất động sản chủ động điều chỉnh hoạt động kinh doanh, điều chỉnh cơ cấu sản phẩm cho phù hợp nhu cầu thị trường, tạo niềm tin với khách hàng; Cải cách thủ tục hành chính về thẩm định, phê duyệt quy hoạch và đầu tư, điều chỉnh cơ cấu dự án và đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền nhằm tạo sự đồng thuận, ổn định tâm lý, lấy lại niềm tin cho thị trường.

Các đề xuất này cũng nhận được sự đồng thuận của Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính, sự hưởng ứng của các hiệp hội, doanh nghiệp và người dân. Tại các buổi làm việc với Hà Nội và TP Hồ Chí Minh mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã kết luận chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tập trung thực hiện các giải pháp do Bộ Xây dựng đề xuất nhằm tháo gỡ khó khăn cho thị trường bất động sản, ổn định thị trường, giải quyết nợ xấu và đặc biệt để tăng nhanh diện tích nhà ở xã hội phục vụ các đối tượng khó khăn về nhà ở.

Đây là trách nhiệm của Chính phủ trước nhân dân. Các nhóm giải pháp này đã được Chính phủ thảo luận và sẽ ban hành nghị quyết chuyên đề để triển khai ngay từ đầu năm 2013.

Khắc phục bất cập trong phát triển đô thị, tăng cường quản lý hoạt động đầu tư xây dựng

PV: Những năm qua, đô thị ngày càng khẳng định là vai trò hạt nhân thúc đẩy sự phát triển của mỗi địa phương. Tuy nhiên, công tác quy hoạch ở nhiều khu đô thị mới còn bất cập, dẫn đến không kiểm soát được quá trình phát triển. Xin Bộ trưởng cho biết ý kiến về vấn đề này?

Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng: Trong những năm qua, đô thị Việt Nam đã có bước phát triển mạnh mẽ. Hiện nay, hệ thống đô thị quốc gia đã và đang mở rộng với 762 đô thị từ loại V đến loại đặc biệt, tỷ lệ đô thị hóa đạt 32,12%. Hệ thống đô thị đã đóng góp khoảng 70% GDP của cả nước, khẳng định vai trò là động lực phát triển kinh tế, là hạt nhân thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở mỗi địa phương, mỗi vùng và cả nước.

Nhu cầu nhà dành cho người thu nhập thấp vẫn rất lớn

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác phát triển đô thị, đặc biệt là phát triển các khu đô thị mới còn bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập. Công tác lập quy hoạch còn chậm và thiếu, đặc biệt là quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết, thiết kế đô thị và quy chế quản lý quy hoạch kiến trúc đô thị. Chất lượng quy hoạch còn thấp dẫn đến phải điều chỉnh nhiều lần, việc điều chỉnh đôi khi còn tùy tiện đã làm phá vỡ quy hoạch chung. Công tác quản lý xây dựng theo quy hoạch còn nhiều hạn chế.

Các dự án khu đô thị mới trong thời gian qua chủ yếu được hình thành trên cơ sở quy hoạch chung do các chủ đầu tư đề nghị theo phong trào đã gây ra nhiều bất cập: Phát triển đô thị thiếu đồng bộ, manh mún, chắp vá, thiếu kết nối hạ tầng kỹ thuật chung; hiệu quả đầu tư thấp, lãng phí đất đai, ảnh hưởng tới sự phát triển lành mạnh của thị trường BĐS, phát triển nhà ở còn nặng về nhà ở thương mại, chưa quan tâm đúng mức đến nhu cầu nhà ở xã hội... dẫn đến nguy cơ phát triển đô thị không bền vững.

Đây là những tồn tại cần được quan tâm, trong thời gian tới Bộ Xây dựng sẽ phối hợp với các bộ, ngành liên quan và địa phương tập trung giải quyết.

PV: Để thúc đẩy tiến độ xây dựng lại các khu chung cư cũ, Bộ Xây dựng có đề xuất cơ chế gì?

Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng: Cải tạo chỉnh trang và tái thiết đô thị là một nội dung của phát triển đô thị, trong đó cải tạo các khu chung cư cũ là cần thiết và cần được quan tâm. Việc xây dựng cải tạo các khu chung cư cũ đang là yêu cầu bức xúc hiện nay tại các đô thị, tuy nhiên việc thực hiện còn gặp nhiều khó khăn, nhất là tại các thành phố lớn như thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội. Nguyên nhân chính là do thiếu cơ chế, chính sách đồng bộ; chưa giải quyết hài hòa giữa lợi ích của cộng đồng dân cư với lợi ích của Nhà nước và chủ đầu tư; vai trò của Nhà nước còn hạn chế; thực tế cải tạo đơn lẻ từng khối nhà, nâng diện tích sàn sử dụng trong khi thiếu cân đối chung về hạ tầng và các dịch vụ đô thị…

Để giải quyết vấn đề trên, Bộ Xây dựng đã nghiên cứu trình Chính phủ nghị định về cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư, nhà ở tập thể và khu dân cư cũ để thực hiện cải tạo chỉnh trang đô thị theo quy hoạch nhằm tháo gỡ khó khăn cho các địa phương, với nguyên tắc chính là: Đảm bảo hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, chủ đầu tư và người sở hữu nhà; khuyến khích cải tạo xây dựng cả khu theo quy hoạch để bảo đảm cân đối, đồng bộ về hạ tầng đô thị; hạn chế việc gia tăng dân số vào nội thành.

Theo đó, các cơ quan giám định chất lượng Nhà nước cần tập trung đánh giá, phân loại các khu chung cư cũ và cùng với chính quyền địa phương công bố công khai kế hoạch cải tạo, di dời các khu chung cư đã hết niên hạn sử dụng hoặc nguy hiểm; chủ động tạo quỹ nhà, quỹ đất được đầu tư xây dựng đồng bộ về hạ tầng đô thị để di dân đến nơi ở mới, quỹ đất sau khi di dời được ưu tiên xây dựng các công trình phục vụ lợi ích công cộng.

Cải tạo, chỉnh trang đô thị là nhiệm vụ lớn thường xuyên, lâu dài và cần có sự tham gia của cả hệ thống chính trị. Bộ Xây dựng sẽ phối hợp với các bộ, ngành và địa phương từng bước tháo gỡ khó khăn này, trước hết là sớm hoàn thiện trình Chính phủ ban hành nghị định nêu trên.

PV: Thưa Bộ trưởng, nhiều đại biểu Quốc hội và nhân dân lo ngại về tình trạng lãng phí, thất thoát trong xây dựng, đặc biệt đối với các dự án sử dụng vốn ngân sách Nhà nước. Vậy trong năm 2013 ngành xây dựng có giải pháp hữu hiệu gì để ngăn chặn tình trạng nêu trên?

Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng: Tình trạng lãng phí, thất thoát trong xây dựng cơ bản là một thực tế được nhiều đại biểu Quốc hội và nhân dân quan tâm, đặc biệt đối với các dự án sử dụng vốn ngân sách. Tình trạng này dẫn tới chất lượng công trình bị suy giảm, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư xây dựng công trình, gây dư luận xấu trong xã hội. Để ngăn chặn, hạn chế tình trạng trên, Bộ Xây dựng đã phối hợp cùng các bộ, ngành triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý đầu tư xây dựng, hạn chế thất thoát lãng phí.

Về hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý đầu tư xây dựng: Bộ Xây dựng đã trình Chính phủ nghị định về quản lý chất lượng công trình xây dựng với bước đột phá về tư duy quản lý, tăng cường công tác quản lý Nhà nước chuyển từ “hậu kiểm” như hiện nay sang thực hiện “tiền kiểm” ngay từ khâu thiết kế nhằm hạn chế các vi phạm dẫn đến lãng phí, thất thoát, ảnh hưởng đến chất lượng công trình xây dựng.

Nghị định đã làm rõ trách nhiệm của các chủ thể tham gia trong quản lý chất lượng công trình; phân công, phân cấp rõ trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước về xây dựng ở Trung ương và địa phương; bổ sung quy định của pháp luật về thẩm định thiết kế; công khai thông tin năng lực của các nhà thầu; kiểm tra chất lượng công trình trước khi đưa vào sử dụng...

Đối với thiết kế xây dựng công trình, cơ quan quản lý Nhà nước sẽ thẩm tra về an toàn công trình đối với các công trình liên quan đến an toàn cộng đồng, riêng các công trình sử dụng vốn ngân sách Nhà nước sẽ thẩm tra sự hợp lý của thiết kế để đảm bảo tiết kiệm chi phí đầu tư. Trong quá trình thi công xây dựng, cơ quan quản lý Nhà nước về xây dựng sẽ kiểm tra công tác nghiệm thu của chủ đầu tư ở các giai đoạn thi công quan trọng và kiểm tra trước khi đưa công trình vào sử dụng.

Bên cạnh đó, thực hiện nhiệm vụ Chính phủ giao, Bộ cũng đang chủ trì nghiên cứu sửa đổi bổ sung Luật Xây dựng, nghị định về quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình, nghị định về hợp đồng trong hoạt động xây dựng; sửa đổi, bổ sung các quy định về xử lý vi phạm của tổ chức, cá nhân trong hoạt động xây dựng. Tập trung chỉ đạo hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật và định mức kinh tế - kỹ thuật trong hoạt động xây dựng.

Ngoài ra, Bộ cũng thường xuyên tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra việc tuân thủ các quy định của pháp luật về quản lý đầu tư xây dựng; kiểm tra chất lượng công trình, xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật đối với các chủ thể có hành vi vi phạm; chú trọng nâng cao năng lực tổ chức thực hiện dự án của chủ đầu tư, các nhà thầu và chủ quản lý sử dụng công trình.

PV: Xin cảm ơn Bộ trưởng!