Hàng loạt nhà cổ chờ… sập

Cụ Ông Thị Mãn bên căn nhà cổ. Ảnh: Huy Đạt

Chủ nhà cổ kêu cứu

Những ngày đầu năm 2018, chúng tôi tìm đến ngôi nhà cổ của cụ Ông Thị Mãn (89 tuổi, trú thôn Nam Phong, xã Hòa Châu, H.Hòa Vang). Theo cụ Mãn, ngôi nhà là tài sản do tổ tiên để lại, đã trải qua 5 đời với ngót 250 năm tuổi. Ngôi nhà 3 gian, 2 chái này khá xập xệ và nghiêng sang trái; mái nhà mục nát khiến nhiều mảng ngói âm dương bị tụt dần, có thể rơi bất cứ lúc nào.

Năm 2000, từng xảy ra sự cố một mảng tường lớn bên trái bất ngờ đổ sập, rất may lúc đó không có ai ở bên trong. Sau đó, bà Mãn cùng con trai phải đi ở nhờ hàng xóm hơn nửa năm để tích góp tiền xây tạm bức tường, cố giữ lại ngôi nhà. “Tôi bây giờ sắp gần đất xa trời, luôn nhớ lời dặn của ông cha phải giữ gìn ngôi nhà như thể báu vật. Tôi chỉ ước mong trước khi nhắm mắt xuôi tay được thấy ngôi nhà vẫn đứng vững. Có thế, tôi chết cũng yên lòng”, cụ Mãn rung rưng nước mắt.

Ngôi nhà cổ gần 200 năm tuổi của ông Thi Lý Thanh (trú thôn Dương Lâm, xã Hòa Phong) cũng cùng chung số phận, dù gia đình đã tiêu tốn nhiều tiền để trùng tu. Căn nhà có kiến trúc hình vuông, được con cháu kế thừa, giữ gìn qua 6 đời; các vách tường của mặt trước xây bằng vôi và gạch có trang trí hoa văn tinh xảo. Nổi bật nhất là bộ cửa chính làm bằng gỗ mít khiến ai nhìn thấy cũng phải trầm trồ.

Một vài hình ảnh nhà cổ ở Hòa Vang. Ảnh: Huy Đat

Tuy được chủ nhà dốc sức trùng tu nhưng ngôi nhà vẫn không thoát khỏi cảnh xuống cấp. Trong 16 trụ gỗ chính, nhiều trụ đã hư hại do mối mọt. Theo ông Thanh, do nằm ở vùng thấp trũng, dễ ngập lụt nên hầu hết các trụ gỗ mục ruỗng phần gốc. “Vì không hiểu biết gì về kiến trúc nhà cổ nên gia đình chúng tôi chưa dám trùng tu vì sợ sẽ làm hỏng giá trị của công trình. Rất mong các cơ quan chức năng quan tâm, hỗ trợ gia đình giữ lại ngôi nhà”, cụ Nguyễn Thị Tri (81 tuổi, mẹ ông Thanh) tâm sự.

Nhà tư nhân: Khó giữ!

Ông Bùi Nam Dũng, Phó chủ tịch UBND H.Hòa Vang, cho biết hồi tháng 11.2017, Cục Di sản văn hóa (Bộ VH-TT-DL) đã lập đoàn khảo sát để lên danh sách các nhà cổ cần được trùng tu trên địa bàn, tuy nhiên đến nay vẫn chưa có kết quả. Mặc dù có giá trị lớn về văn hóa, kiến trúc nhưng các ngôi nhà nằm rải rác, gây khó trong công tác quản lý.

“Không chỉ chủ những căn nhà cổ mà chính quyền địa phương cũng rất cần có những dự án phát triển du lịch sinh thái, trong đó có cơ chế để gìn giữ những ngôi nhà cổ hiện có”, ông Dũng nói.

Đối với các ngôi nhà cổ đang xuống cấp, chính quyền huyện mong muốn có nguồn kinh phí để giúp người dân tự trùng tu, nâng cấp. “Địa phương chỉ còn cách vận động người dân tự sửa chữa, nhưng lại rất cần có những ý kiến của cơ quan chức năng để công trình vẫn còn giá trị theo thời gian. Các công trình này cũng phản ánh một phần đời sống văn hóa, xã hội của một địa phương hoặc vùng miền”, ông Dũng nói thêm.

Trong khi đó, ông Đỗ Thanh Tân, Trưởng phòng VH-TT H.Hòa Vang, cho hay tại đợt khảo sát vừa rồi, đại diện Cục Di sản văn hóa có ý kiến cho rằng những nhà cổ trên địa bàn huyện chưa đảm bảo tiêu chí để công nhận di tích, nên chưa đủ điều kiện hỗ trợ kinh phí trùng tu. Với tình trạng này, "số phận" hàng chục nhà cổ vẫn đang treo lơ lửng.