Điện gió ngoài khơi cần giải pháp đồng bộ về pháp lý, cơ chế và hạ tầng để bứt tốc

Ngày 8/12, trong khuôn khổ chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030. Một trong những nội dung nhận được sự quan tâm của nhiều đại biểu Quốc hội là các giải pháp đồng bộ cũng như chính sách thúc đẩy phát triển điện gió ngoài khơi.

Đại biểu Nguyễn Hải Nam (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Huế)

Đại biểu Nguyễn Hải Nam (TP Huế) cho rằng, để phấn đấu đạt tăng trưởng kinh tế trên 10% GDP từ năm 2026 thì nhu cầu tăng trưởng phát triển năng lượng và phát triển điện là rất lớn. Trong đó, phát triển điện gió ngoài khơi ở Việt Nam là hết sức cần thiết và cấp bách. Điện gió ngoài khơi là một trụ cột quan trọng trong chiến lược năng lượng quốc gia, nhưng đang gặp nhiều vướng mắc pháp lý cần được tháo gỡ.

Theo đại biểu, có 5 khó khăn, vướng mắc pháp lý hiện tại lớn nhất trong phát triển điện gió hiện nay.

Thứ nhất, quy hoạch chưa đồng bộ. Quy hoạch không gian chưa được phê duyệt, khiến các dự án điện gió ngoài khơi chưa có cơ sở pháp lý vững chắc để triển khai, mặc dù đã có mục tiêu trong quy hoạch ngành điện.

Thứ hai, cơ chế giá chưa phù hợp. Thiếu chính sách, cơ chế giá điện cho các dự án điện gió ngoài khơi rõ ràng, hấp dẫn và dài hạn để thu hút các nhà đầu tư quốc tế và trong nước.

Thứ ba, về quy định về giao khu vực biển. Chưa có hướng dẫn rõ ràng về trình tự, thủ tục cho thuê, giao khu vực biển để khảo sát, nghiên cứu, xây dựng và vận hành dự án năng lượng tái tạo trên biển.

Thứ tư, về trình tự, tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư: Thiếu các quy định cụ thể về trình tự, tiêu chí để lựa chọn nhà đầu tư đối với các dự án điện gió ngoài khơi quy mô lớn, vốn đầu tư cao. Trong đó, chi phí khảo sát là rất cao.

Thứ năm, phân quyền thẩm định/chấp thuận đầu tư: Còn khó khăn về thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư dự án điện gió ngoài khơi.

Điện gió ngoài khơi cần giải pháp đồng bộ về pháp lý, cơ chế và hạ tầng để bứt tốc

Trước những khó khăn, vướng mắc trên, đại biểu Nguyễn Hải Nam đề xuất giải pháp thúc đẩy phát triển để tạo đột phá cho ngành điện gió ngoài khơi. Theo đó, cần thực hiện các giải pháp đồng bộ về pháp lý, cơ chế và cơ sở hạ tầng.

Một là, hoàn thiện khung pháp lý: Tạo hành lang pháp lý mạnh, bao quát các vấn đề từ khảo sát, giao khu vực biển, đến đầu tư và vận hành.

Hai là, phê duyệt Quy hoạch đồng bộ: Khẩn trương hoàn thiện và phê duyệt Quy hoạch để làm cơ sở cho việc xác định rõ ràng các khu vực ưu tiên phát triển điện gió ngoài khơi.

Ba là, quy định về giao/cho thuê Biển, đẩy nhanh hoạt động khảo sát: Ban hành quy định rõ ràng về thủ tục cho thuê mặt biển và cấp giấy phép khảo sát, nghiên cứu đối với các dự án điện gió.

Bốn là, xây dựng cơ chế giá và hợp đồng mẫu cơ chế giá phù hợp: Sớm ban hành một cơ chế giá điện gió ngoài khơi, đấu thầu cạnh tranh, hợp lý, đảm bảo tính cạnh tranh và hấp dẫn, có thể điều chỉnh linh hoạt theo công nghệ và quy mô dự án. Xây dựng hợp đồng mua bán điện PPA với các điều khoản bảo đảm rủi ro như điều khoản ngừng/giảm phát, giúp nhà đầu tư dễ dàng huy động vốn từ các tổ chức tài chính quốc tế.

Năm là, quy trình lựa chọn nhà đầu tư minh bạch. Thiết lập quy trình đấu thầu/đấu giá công khai, minh bạch để lựa chọn nhà đầu tư có năng lực thực hiện các dự án đã được phân bổ trong Quy hoạch ngành điện.

Sáu là, đẩy mạnh quy trình triển khai và chuỗi cung ứng. Phát triển hỗ trợ chuỗi cung ứng và nhân lực. Có cơ chế hỗ trợ và ưu đãi (như tín dụng xanh) để thúc đẩy nội địa hóa chuỗi cung ứng thiết bị (phần móng, cảng chuyên dụng, tàu lắp đặt) và đào tạo nguồn nhân lực kỹ thuật cao.

Đóng góp ý kiến về cơ chế phát triển điện gió ngoài khơi, đại biểu Hà Sỹ Đồng (tỉnh Quảng Trị) cho rằng, dự thảo đã có tiến bộ lớn trong quy trình chấp thuận chủ trương đầu tư, thẩm định hồ sơ và yêu cầu năng lực tài chính của nhà đầu tư.

Tuy nhiên, đại biểu Hà Sỹ Đồng đề nghị rút ngắn thời gian cấp phép khảo sát, thống nhất về mẫu hồ sơ, bổ sung tiêu chí đánh giá năng lực nhà đầu tư đối với dự án quy mô lớn và xác định một cơ quan là Bộ Công Thương làm đầu mối để điều phối chung trong quy trình này.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên

Tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định, cơ quan chủ trì soạn thảo đã khẩn trương tích cực phối hợp với cơ quan thẩm tra, các Ủy ban của Quốc hội rà soát, chỉnh lý theo đúng tinh thần Nghị quyết số 66 của Bộ Chính trị.

Các nội dung được xác định thuộc thẩm quyền của Chính phủ thì cần được Chính phủ quy định chi tiết thay cho các Bộ, cơ quan ngang Bộ để giảm bớt thời gian, điều kiện cụ thể về năng lực tài chính của doanh nghiệp, đề xuất hồ sơ chấp thuận chủ trương đầu tư dự án điện gió ngoài khơi, cơ chế xử lý chi phí khảo sát trình tự thủ tục, tiếp nhận hồ sơ và xử lý tình huống đối với hồ sơ dự án điện gió ngoài khơi.

Về thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư dự án điện gió ngoài khơi cho giai đoạn từ năm 2026-2030, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, dự thảo Nghị quyết đã được xử lý theo hướng giao thẩm quyền cho Thủ tướng chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư; đồng thời chấp thuận nhà đầu tư không qua đấu giá đấu thầu quyền sử dụng đất và đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư cho dự án điện gió ngoài khơi.