Cải tạo chung cư cũ: Cần có sự chung tay của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân

Hà Nội đã đưa ra chương trình cải tạo, nâng cấp, xây mới các chung cư cũ xuống cấp trên địa bàn TP từ hơn 10 năm trước. Để thực hiện chính sách cải tạo chung cư cũ, Chính phủ, các Bộ, ngành và chính quyền đã ban hành nhiều chính sách ưu tiên để kêu gọi DN tham gia.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, có rất nhiều vướng mắc khiến sau hơn 10 năm triển khai, chương trình này gần như giậm chân tại chỗ khi mới chỉ có 14 chung cư cũ được xây dựng mới đưa vào sử dụng, chiếm chưa tới 1%; 5 chung cư cũ đang phá dỡ, triển khai xây dựng; 4 khu chung cư cũ nguy hiểm cấp D đang tổ chức di dời, nhưng chưa có phương án xây dựng lại.

Nút thắt đối với việc cải tạo chung cư cũ thời gian qua được nhắc đến nhiều nhất là những quy định hạn chế chiều cao đối với những nhà cao tầng trong quận nội thành và khu vực trung tâm. Việc khống chế chiều cao công trình đã tạo ra những “rào cản” để thu hút DN.

Tòa nhà D2 Giảng Võ, một trong số ít dự án cải tạo chung cư cũ được triển khai. Ảnh: Tuấn Dũng

Nhằm từng bước hóa giải những khó khăn này, UBND TP Hà Nội đã phê duyệt Quy chế quản lý nhà cao tầng khu vực nội đô, tăng chiều cao từ 18 đến 24 tầng đối với các dự án cải tạo chung cư cũ.

Quy định của TP Hà Nội cũng chỉ rõ, chính sách hỗ trợ diện tích tái định cư tối thiểu với người dân là hệ số K = 1,5 lần (đền bù nhà mới gấp 1,5 diện tích nhà cũ). Tuy nhiên, do việc thỏa thuận hệ số đền bù được giao phó cho DN trực tiếp thỏa thuận với người dân, nên các DN cải tạo chung cư cũ đều phải chấp nhận áp dụng hệ số K = 2,1 lần, thậm chí K = 2,5 lần như ở nhà D2 Giảng Võ.

Tuy nhiên, quy định cho tăng chiều cao nhưng không được tăng dân số cơ học lại vô tình “gây khó” cho công tác kêu gọi đầu tư. Bên cạnh đó, một khó khăn nữa cho công tác kêu gọi đầu tư chính là thỏa thuận giữa người dân và chủ đầu tư về hệ số bồi thường. Việc xác định hệ số đền bù sao cho hài hòa lợi ích giữa các bên liên quan cũng là bài toán nan giải, thậm chí nằm ngoài tầm kiểm soát của chủ đầu tư.

Cụ thể nhất là vụ “lùm xùm” giữa người dân và chủ đầu tư khu tập thể Viện Tư liệu phim 22 Liễu Giai, phường Cống Vị, quận Ba Đình, Hà Nội cũng thể hiện rõ điều này. Người dân thì cho rằng mức đền bù của chủ đầu tư là chưa thỏa đáng, chưa kể đến mức chênh lệnh giữa diện tích thực tế và diện tích cơi nới và chủ đầu tư không đồng ý với phương án này.

Theo các chuyên gia, hầu hết các dự án cải tạo chung cư cũ tại Hà Nội vướng mắc do mâu thuẫn về lợi ích giữa DN và người dân. Vì vậy, để giải quyết gốc rễ vấn đề này, chính quyền với vai trò hoạch định, xây dựng chính sách nắm rõ được bản chất của vấn đề đang tồn tại, từ đó làm trọng tài để có một tiếng nói chung.

Cũng theo các chuyên gia, việc cải tạo chung cư cũ là vấn đề xã hội, vậy Nhà nước phải có trách nhiệm chính, còn DN tham gia đóng góp có lợi nhuận. Lợi nhuận này được thừa hưởng ngay tại những khu chung cư sau cải tạo, hoặc những quỹ đất khác, đây chính là việc phải đảm bảo hài hòa lợi ích. Như vậy, Nhà nước cần nắm một vai trò rõ ràng hơn trong vấn đề này.

Nhà nước cần đưa ra các tiêu chí, cơ chế rõ ràng, cụ thể hơn nữa cho nhà đầu tư khi muốn họ tham gia cải tạo các khu chung cư cũ. Cần thiết sẽ ban hành cơ chế “đặc biệt” cho từng dự án khác nhau.