Nuôi trai lấy ngọc ở Phú Quốc

Tại cửa hàng Ngọc trai Quốc An có bày bán những chuỗi ngọc trai giá đến 350 triệu đồng.

Nghề nuôi trai lấy ngọc công nghiệp chính thức xuất hiện ở Phú Quốc cách đây hơn 15 năm, đầu tiên với một công ty liên doanh Úc-Việt. Một số cơ sở quy mô lớn của doanh nghiệp Việt Nam cũng được xây dựng trong thời kỳ này, chẳng hạn như Quốc An mà người viết bài đã có dịp đến thăm.

Trang sức cao cấp

Luôn chọn những con trai khoảng từ 6 tháng đến 2 năm tuổi để cấy phôi. Sau khi cấy, trai được cho vào lồng, mỗi lồng khoảng 6 con, rồi thả xuống biển. Trai phải được nuôi tối thiểu 2 năm mới có thể thu hoạch. Thời gian nuôi càng lâu, ngọc trai càng đẹp và càng có giá trị. Và mỗi tuần cần làm vệ sinh, cạo sạch các con hào bám trên vỏ trai. Làm sạch cả nguồn nước thì ngọc trai sau này mới bóng sáng và đẹp.

Ngoài việc cho ngọc, từ đó làm ra nhẫn, dây chuyền, bông tai, lắc tay... con trai hầu như không phải bỏ một thứ gì, kể cả vỏ. Bởi lẽ, vỏ có thể được làm nút áo, khảm lên đồ gỗ. Theo Đông y, ngọc trai còn có thể phối hợp với các vị thuốc chữa bệnh kinh phong, giúp an thần, giải độc, làm tan màng mây ở mắt. Bột ngọc trai có thể được chế biến thành thuốc chữa bệnh xương, khớp, da. Thậm chí dùng trong mỹ phẩm làm sáng da mặt.

Anh Lê Công Thắng, nhân viên kỹ thuật của cơ sở nuôi cấy ngọc trai Quốc An, cho biết tùy mỗi loại trai giống mà thời gian nuôi và lồng nuôi khác nhau.

Khi khai thác trai trong tự nhiên mang về phải nuôi dưỡng trong lồng đặt dưới biển từ 3-6 tháng mới đem lên nhà bè để cấy ghép. Và ghép phôi là miếng vỏ của trai già đã được xử lý, ghép vào bộ phận sinh dục con trai, để tạo ngọc sau này. Màu sắc của viên ngọc phụ thuộc vào màu vỏ xà cừ được cấy vào.

Nhiều màu sắc

Quốc An có 4 loại ngọc màu khác nhau: đen, trắng, vàng và hồng. Màu trắng cũng có nhiều loại như trắng ngà, trắng bạc, trắng hồng, trắng tinh, trắng xanh. Đen thì có đen xám và đen xanh. Vàng có vàng óng, vàng trắng. Và hồng có hồng xanh, hồng đỏ.

“Đối với trai giống lớn (khoảng 5-6 kg) có thể cấy vào từ 1-4 phôi. Cấy càng nhiều thì khả năng thu ngọc càng cao nhưng bù lại ngọc ít có giá trị hơn”, anh Thắng cho biết.

Thứ nhất, theo anh, vì lớp xà cừ tiết ra để bao phủ phôi không được dầy và do phải tiết nhiều xà cừ nên tuổi thọ con trai không được cao. Thứ hai, các phôi có thể bị lỗi do đâm quá nhiều đường nên các hạt cát có thể lọt vào tạo thành các u hoặc phôi nhiều quá nên di chuyển nằm gần nhau và khi con trai tiết ra chất bao phủ cả 2 hạt cát thì hạt ngọc sẽ có hình hồ lô. Thứ ba, phôi có thể theo ống dẫn tinh lọt ra ngoài lớp vỏ và tạo hình méo mó, vì vậy giá bán không cao. Đối với trai nhỏ thì chỉ cấy được 1 hay 2 phôi.

Anh Huỳnh Công Hậu, một nhân viên kỹ thuật khác, cho biết, để lấy ngọc, cần dùng dao rạch theo mí giữa 2 nắp của con trai rồi lấy thịt ra. Tránh chọc thẳng vào con trai vì như thế có thể chạm phải ngọc và làm cho ngọc bị trầy, thậm chí hư phải bỏ. Sau đó, chùi rửa ngọc cho sạch, dùng máy chuyên dụng có kim đâm xuyên qua để tạo lỗ.

Theo anh Hậu, ngọc trai thường được đánh giá dựa trên 4 tiêu chuẩn: hình dáng, độ bóng, kích thước và lỗi.

Vàng thau lẫn lộn

Tại Phú Quốc đang có nhiều nơi bày bán vòng tay, vòng cổ, nhẫn, bông tai nạm ngọc trai. Từ Nam đến Bắc đảo, từ bến tàu thủy đến cảng hàng không, đâu đâu cũng có. Lắm khi chúng còn được bày bán chung với... cá khô, nước mắm. Có đủ loại ngọc, từ trai nước mặn, nước ngọt của những vùng, miền khác được đưa đến đây; và cả ngọc từ Trung Quốc. Giá của chúng thường rất rẻ so với giá tại các cơ sở sản xuất. Phần lớn những người bán đều nói mình chỉ bán ngọc Phú Quốc. Nhiều du khách không biết và có thể do ham của rẻ, đã mua lầm ngọc - thậm chí ngọc giả.

Trên thực tế, tại đây không có một tổ chức nào làm công việc chứng nhận chất lượng và xuất xứ của ngọc trai. Để từ đó có thể xây dựng thương hiệu ngọc trai cho Phú Quốc.

Theo anh Thắng của Quốc An, có 3 cách để kiểm tra ngọc. Cách thứ nhất: dùng 2 viên cọ sát với nhau để tạo ra bột. Nếu dùng bột đó bôi vào ngọc mà ngọc bóng mượt trở lại thì đó là trai thật. Hoặc có thể cắn ngọc bằng răng mà cảm thấy độ nhám của ngọc thì đó là ngọc thật.

Cách thứ ba, khó áp dụng: đốt ngọc lên, nếu nó nóng đỏ và vỡ thành bột thì là ngọc thật. Tuy nhiên, tốt nhất, du khách nên mua hàng ở nơi uy tín.

Tại Quốc An, có bày bán những chuỗi ngọc trai giá đến 350 triệu đồng. Bà chủ cơ sở cho biết sản phẩm ở đây đều có phiếu bảo đảm. Sau khi sử dụng một thời gian, nếu khách hàng không thích nữa thì có thể trả lại sản phẩm kèm phiếu bảo đảm, nhưng phải chịu lỗ 30%.