Những quy định mới quản lý thị trường vàng: Vàng ơi là vàng!

Những quy định mới bình ổn thị trường vàng

Như vậy, sẽ có khoảng hơn 5.600 cửa hàng vàng chỉ còn được phép kinh doanh đồ trang sức. Trong số hơn 8.000 cửa hàng đang kinh doanh vàng miếng hiện nay, chỉ có 14 doanh nghiệp và 17 tổ chức tín dụng, với tổng cộng 2.400 điểm giao dịch trên cả nước vừa được cấp phép mới. Trong đó ở TP HCM có khoảng 900 điểm và Hà Nội khoảng 400 điểm giao dịch. Theo Nghị định 24/CP, NHNN lần đầu tiên có trách nhiệm cấp phép hoạt động cho các đơn vị mua, bán vàng miếng. Những doanh nghiệp được phép kinh doanh vàng miếng phải đạt đủ các tiêu chuẩn như có vốn điều lệ từ 100 tỷ đồng trở lên; có từ 2 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực mua bán vàng; đã nộp từ 500 triệu đồng trở lên tiền thuế của hoạt động kinh doanh vàng trong 2 năm năm gần nhất; có mạng lưới bán hàng từ 3 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trở lên.

Cùng với các biện pháp đó, vào chiều ngày 28-12-2012, NHNN đã ban hành Thông tư 38, quy định kể từ ngày 10-1-2013 trạng thái vàng, tức giá trị số dư vàng miếng phát sinh do mua bán vàng, cuối ngày của các tổ chức tín dụng không được vượt quá 2% so với vốn tự có và không được duy trì trạng thái vàng âm. Các tổ chức tín dụng phải báo cáo hàng ngày trạng thái vàng của mình cho NHNN.

Như vậy để thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội và Nghị định của Chính phủ về bình ổn thị trường vàng, NHNN đã ban hành các biện pháp xóa sổ 70% các điểm giao dịch vàng và hạn chế việc găm giữ vàng của các tổ chức tín dụng để chống đầu cơ vàng. Mục tiêu bình ổn thị trường vàng đã rõ: bình ổn bằng cách hạn chế hoạt động của thị trường vàng hoặc tốt nhất nếu có thể là không có thị trường này. Đại diện của NHNN nhận định rằng chắc chắn sau 10-1-2013, thị trường sẽ có nhiều xáo trộn trong những ngày đầu.

Trong cuộc trao đổi với báo chí ngày 27-12-2012 Thống đốc NHNN Nguyễn Văn Bình đã nói thẳng: "Tôi xin khẳng định Nghị định 24 về quản lý thị trường vàng không đặt vấn đề giá trong nước phải sát giá thế giới, mà chỉ đặt mục tiêu ổn định giá vàng để ổn định kinh tế vĩ mô. Nếu để sát thì sẽ đi ngược và xóa bỏ Nghị định 24… Nhu cầu mua vàng của người dân vẫn có, nhưng không sốt.” Cũng trong ngày đó giá vàng miếng SJC trong nước cao hơn giá thế giới 5 triệu đồng một lạng vàng. Dư luận đang băn khoăn: không biết quan niệm của NHNN thế nào mới là sốt?

Nhưng nhiều chuyên gia kinh tế lại có những dự đoán rằng những chính sách mới này không thể làm giảm các hiệu vàng cũng như không giảm được việc găm giữ vàng. Cụ thể 5600 cửa hàng không được phép kinh doanh vàng miếng đương nhiên họ sẽ không đóng cửa bởi vì vẫn được phép kinh doanh vàng trang sức mặt khác, các doanh nghiệp được phép kinh doanh vàng miếng sẽ mở thêm hàng loạt các điểm kinh doanh vàng miếng của mình.

Ông Nguyễn Quang Huy, Vụ trưởng Vụ Quản lý Ngoại hối (NHNN) đã nói: “Các doanh nghiệp được cấp phép kinh doanh mua, bán vàng miếng có thể mở thêm chi nhánh hoạt động kinh doanh mua, bán vàng miếng để phục vụ nhu cầu của người dân. Đối với TCTD, hiện nay, chỉ riêng số điểm giao dịch của một số ngân hàng tham gia hoạt động kinh doanh mua, bán vàng miếng đã lên tới hàng nghìn điểm giao dịch. NHNN đã chỉ đạo một số doanh nghiệp và TCTD tích cực triển khai hoạt động kinh doanh mua, bán vàng miếng trên mạng lưới của mình”. Như vậy rất có thể hàng nghìn cửa hàng vàng mới sẽ được khai trương và tình trạng mua bán vàng miếng trái phép hoặc ẩn giấu dưới nhiều hình thức tại các cửa hàng vàng chưa có phép vẫn tiếp diễn, thậm chí còn phát triển. Thêm nữa, không có căn cứ nào nào đảm bảo việc báo cáo hàng ngày, kiểm tra kiểm soát có thể hạn chế việc găm giữ vàng quá 2% vốn điều lệ cả. Không cho TCTD giữ trạng thái vàng quá 2% nhưng chắc không thể cấm người thân của TCTD găm giữ nhiều lần hơn cái con số 2% nhỏ nhoi ấy nếu việc găm giữ sinh lợi.

Những bất cập của chính sách với thị trường vàng

Năm 2012, đã có nhiều chính sách nhằm bình ổn thị trường vàng, hầu hết đều gây nên những cơn sóng gió không cần thiết đối với thị trường vàng. Đó là: Việc đưa vàng miếng vào ngành kinh doanh có điều kiện; quyết định lấy SJC là thương hiệu vàng miếng quốc gia; không liên thông giá vàng trong nước với thế giới; đề xuất đánh thuế VAT với vàng để hạn chế “vàng hóa” trong nền kinh tế, yêu cầu các NH thương mại ngừng huy động và cho vay bằng vàng, thu phí gửi vàng vào ngân hàng... Chính sách gây bất ổn nhất của NHNN chính là việc chọn vàng miếng SJC làm thương hiệu độc quyền vàng quốc gia. Từ chỗ ngang nhau về giá của tất cả các thương hiệu vàng miếng, SJC bỗng “một mình một chợ” với giá cao chót vót. Những ngày cuối cùng của năm 2012, giá vàng trong nước và thế giới chênh tới mức đỉnh: trên 4,5 triệu đồng/lượng, trong khi các thương hiệu vàng khác thu hẹp khoảng cách với giá thế giới với mức chênh chỉ 1- 2 triệu đồng/lượng, thậm chí có thời điểm trong tháng 11 chỉ chênh vài trăm nghìn đồng/lượng. Mãi đến cuối năm NHNN mới công bố: quy định tại Nghị định 24 không phân biệt đối xử giữa vàng miếng SJC và các loại vàng miếng khác. Các loại vàng miếng trên, bao gồm cả vàng miếng SJC và vàng miếng khác thuộc sở hữu hợp pháp của các tổ chức, cá nhân được pháp luật công nhận và bảo vệ, được mua bán, trao đổi. Nhưng thị trường và chính các ngân hàng thương mại quốc doanh cũng vẫn phân biệt về giá đối với các loại vàng miếng khác SJC.

Việc yêu cầu các ngân hàng thương mại ngừng huy động và cho vay bằng vàng, các doanh nghiệp không được chuyển đổi các trạng thái vàng mua ở tài khoản sang vàng vật chất, bắt buộc phải mua vàng trong nước, kết quả là không những bản thân các doanh nghiệp này bị thua lỗ hàng nghìn tỷ đồng mà còn không đóng góp được cho ngân sách Nhà nước (vì thuế thu nhập doanh nghiệp dựa trên lợi nhuận của doanh nghiệp), gây nên cơn sốt giá vàng trong nước. Với những quy định ngặt nghèo của Nghị định 24, không phải DN nào cũng đủ điều kiện để tham gia kinh doanh vàng miếng. Rút bớt đầu mối kinh doanh để dễ dàng quản lý thị trường là mong muốn của cơ quan quản lý, nhưng nhiều chuyên gia kinh tế lại cho rằng sẽ nảy sinh yếu tố xin - cho, điều kiện của tham nhũng và các hoạt động kinh doanh trái phép gây thất thu ngân sách.

Việt Nam đang quản lý thị trường vàng một mình một lối. Cả trong quá khứ và hiện tại, trên thế giới chưa một ngân hàng Trung ương nào có chính sách chỉ duy trì một thương hiệu vàng và độc quyền sản xuất vàng miếng. Việc quản lý này đã lẫn lộn giữa chức năng quản lý Nhà nước và kinh doanh. Ngân hàng Nhà nước điều tiết thị trường bằng biện pháp hành chính, mệnh lệnh (cấp giấy phép chuyển đổi, quản lý máy móc sản xuất của doanh nghiệp...), bỏ qua các yếu tố cung cầu của thị trường dẫn đến bế tắc trong sản xuất và lưu thông. Điều này đã tạo ra khan hiếm cung - cầu giả tạo.

Những biện pháp hành chính đưa ra đều chỉ có tính tình thế, đối phó cục bộ mà không có một phương tiện về mặt nghiệp vụ để giải quyết những vấn đề bất cập của thị trường, làm thui chột những công cụ tài chính đang được sử dụng rộng rãi trên toàn cầu. Từ sự quản lý như vậy dẫn đến hệ quả chung: Thị trường vàng Việt Nam đang đi thụt lùi lại với thế giới vì thiếu những giải pháp căn cơ và mang tính chiến lược.

Cần có sự điều chỉnh Nghị đinh 24/CP

Về nguyên tắc, nếu chúng ta chấp nhận một thị trường vàng cần phải tôn trọng các quy luật thị trường, trong đó NHNN chỉ thực hiện chức năng quản lý và hoạch định chính sách mà không tham gia sản xuất kinh doanh hoặc điều tiết thị trường bằng các biện pháp hành chính, không trực tiếp can dự việc kinh doanh của các doanh nghiệp. Các DN đáp ứng đủ điều kiện sản xuất - kinh doanh thì phải để họ tự hoạt động theo cơ chế thị trường, cho phép nhiều thương hiệu cùng tồn tại thay vì độc quyền. Khi đã quy định điều kiện kinh doanh thì không được đẻ ra các thủ tục xin - cho, cấp giấy phép con. Thị trường Việt Nam phải liên thông với thị trường thế giới, phải loại bỏ yếu tố giá cách biệt như hiện nay bằng các giải pháp thị trường. Cung phải gắn với cầu, tiến tới tự do hóa xuất nhập khẩu, Nhà nước chỉ điều tiết bằng chính sách thuế như các nước khác trên thế giới.

Phải dần chuyển đổi từ thị trường vàng vật chất sang thị trường vàng có nhiều sản phẩm phái sinh, chuyển hướng từ giao dịch vàng miếng sang giao dịch các sản phẩm khác của vàng (chứng chỉ vàng, vàng tài khoản...) trên một trung tâm giao dịch tập trung, tạo cho các doanh nghiệp và nhà đầu tư có thêm nhiều công cụ bảo hiểm rủi ro và hội nhập, tiếp cận được những sản phẩm tài chính thông dụng trên thị trường quốc tế.
Đảm bảo quyền sở hữu vàng hợp pháp của tổ chức và cá nhân như quyền nắm giữ, chuyển nhượng, thế chấp, cầm cố... theo quy định của Pháp luật đồng thời phải hạn chế việc sử dụng vàng làm phương tiện thanh toán. Quản lý thị trường vàng phải có những giải pháp thích hợp để huy động được nguồn vàng rất lớn trong dân cư (từ 400-500 tấn) phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Cần sửa đổi Nghị định 24 để loại bỏ những bất cập hiện nay. Nghị định sửa đổi này phải đề cập toàn diện hơn các sản phẩm và dịch vụ tài chính liên quan tới vàng chứ không đơn thuần chỉ quản lý vàng miếng và vàng trang sức. Trả lại sản xuất, kinh doanh vàng miếng cho các doanh nghiệp. Ngân hàng thương mại không nên đóng vai trò đầu mối kinh doanh vàng miếng mà chỉ nên triển khai các sản phẩm phái sinh (với điều kiện đủ kinh nghiệm, trình độ chuyên môn), còn nếu muốn kinh doanh vàng miếng nên thành lập công ty vàng độc lập.

Chống vàng hoá không thể bằng giải pháp hành chính mà là phải chuyển hướng từ giao dịch vàng miếng sang giao dịch các sản phẩm khác của vàng (chứng chỉ vàng, vàng tài khoản...) trên một trung tâm giao dịch tập trung như một Sở giao dịch hàng hoá trong đó có vàng như nhiều nước đã làm.