Nhà ở cho người thu nhập thấp chưa hấp dẫn người mua

Khu nhà ở dành cho người thu nhập thấp tại Khu đô thị Đặng Xá (huyện Gia Lâm, Hà Nội).

Nghịch lý thị trường nhà thu nhập thấp

Anh Nguyễn Minh, quê ở huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên đã làm ăn sinh sống tại Hà Nội từ hơn chục năm nay. Năm 2010, anh lập gia đình và nhập hộ khẩu thường trú theo địa chỉ gia đình nhà vợ tại thôn Vàng, xã Cổ Bi, huyện Gia Lâm (Hà Nội). Thời gian đầu, vợ chồng anh sinh sống tại nhà vợ, nhưng đến khi em trai vợ lập gia đình, vợ chồng anh phải thuê nhà trọ để ở riêng. Với mức thu nhập của cả hai vợ chồng khoảng chín triệu đồng/tháng, vợ chồng anh tằn tiện chi tiêu và lập kế hoạch dành mỗi tháng bốn triệu đồng để mua nhà. Hy vọng của anh chị càng lớn dần khi dự án nhà ở dành cho người có thu nhập thấp được khởi công tại khu đô thị mới Ðặng Xá (huyện Gia Lâm). Năm 2011, anh Minh nộp hồ sơ và may mắn được bốc thăm, được quyền mua căn hộ rộng hơn 70 m2. Tuy nhiên, đến khi chuẩn bị ký hợp đồng mua nhà, vợ chồng anh chị mới biết tiến độ đóng tiền quá gấp gáp. Trong vòng năm tháng sau khi ký hợp đồng, anh chị phải đóng ba đợt, tổng cộng hơn 500 triệu đồng, tương đương 70% giá trị căn hộ. Ðến thời điểm giao nhà, anh chị đóng tiếp khoảng 200 triệu đồng. Với một số tiền lớn như vậy, anh Minh nhẩm tính, dù có bán đất ở quê, vay mượn thêm bạn bè, người thân cũng không đủ. Anh đã tìm đến ngân hàng hỏi vay tiền, nhưng gặp vướng mắc về tài sản bảo đảm và chứng minh nguồn thu nhập hằng tháng để trả nợ... Không còn cách nào khác, vợ chồng anh buộc phải xin rút hồ sơ khỏi dự án. Anh Minh chia sẻ, trong bối cảnh kinh tế khó khăn hiện nay, thu nhập của cả hai vợ chồng đều giảm sút, chưa biết đến bao giờ ước mơ có nhà ở của hai vợ chồng trở thành hiện thực.

Không chỉ riêng vợ chồng anh Minh, không ít khách hàng đã ký hợp đồng mua nhà tại các dự án nhà ở dành cho người thu nhập thấp tại Sài Ðồng (quận Long Biên), Ðại Mỗ (huyện Từ Liêm)... không đủ tiền đóng, đã buộc phải làm đơn xin gia hạn thời gian nộp tiền, hủy hợp đồng hoặc thậm chí chấp nhận chịu phạt để lấy lại số tiền đã đóng. Nhiều trường hợp khác đang chờ đợi, kỳ vọng giá bán căn hộ sẽ tiếp tục giảm trong thời gian tới. Ðể hỗ trợ người mua nhà, một số chủ đầu tư đã giãn tiến độ đóng tiền, xem xét gia hạn thời gian đóng tiền..., nhưng khá nhiều người thu nhập thấp vẫn không đủ khả năng mua nhà.

Tại dự án nhà ở dành cho người thu nhập thấp Sài Ðồng (quận Long Biên) có tổng cộng 420 căn hộ, từ giữa năm 2012 chủ đầu tư đã ký hợp đồng bán 280 căn hộ. Tuy nhiên, do một số người đủ tiêu chuẩn không ký hợp đồng mua bán, cho nên hiện nay công ty vẫn đang rao bán 120 căn hộ. Vị cán bộ tiếp nhận hồ sơ của chủ đầu tư cho biết, không như ba lần trước, đợt này công ty hạ thấp tiêu chuẩn xét duyệt. Hay dự án nhà ở Ðặng Xá (huyện Gia Lâm), mặc dù bảy tháng trước Công ty Ðầu tư phát triển hạ tầng (Tổng công ty Viglacera) đã ký hợp đồng bán được 650 căn hộ trên tổng số gần 950 căn hộ, nhưng đến nay, sau mười lần thông báo vẫn chưa bán hết 300 căn hộ còn lại. Hiện tại công ty đang tiếp tục mở bán hồ sơ đợt thứ 11, nhưng lượng người tới nộp hồ sơ mua vẫn rất thấp.

Tìm giải pháp giảm giá nhà thu nhập thấp

Theo số liệu của Sở Xây dựng Hà Nội, trong giai đoạn 2011-2015, nhu cầu nhà ở xã hội của thành phố Hà Nội cần khoảng mười triệu m2, tương đương 82 nghìn căn hộ. Trong đó, nhà ở để bán, cho thuê, cho thuê mua đối với người có thu nhập thấp tại đô thị là hơn bốn triệu m2. Thành phố đang triển khai 14 dự án nhà ở dành cho người thu nhập thấp, với hơn 15 nghìn căn hộ, đáp ứng chỗ ở cho gần 55 nghìn người. Cho đến nay, số căn hộ đã bán ra thị trường khoảng năm nghìn căn. Giá bán trung bình từ 10 đến 13 triệu đồng/m2. Tuy nhiên, trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay vẫn còn hàng vạn người có thu nhập thấp đang gặp khó khăn về nhà ở, nhưng không đủ khả năng mua nhà.

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng nhà ở dành cho người thu nhập thấp chưa hấp dẫn người dân là do các chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, như chính sách áp dụng thuế suất ưu đãi thuế giá trị gia tăng 0%, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong bốn năm kể từ khi có thu nhập chịu thuế và giảm 50% thuế thu nhập doanh nghiệp trong năm năm tiếp theo, được áp dụng thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp 10% trong suốt thời gian hoạt động... chưa được các cơ quan chức năng thực hiện đầy đủ. Doanh nghiệp tham gia xây dựng nhà ở thu nhập thấp chỉ được áp dụng các ưu đãi nói trên trong năm 2009, trong khi phần lớn dự án nhà ở dành cho người thu nhập thấp khởi công vào năm 2010 và kéo dài nhiều năm qua. Người mua nhà vẫn phải đóng thêm khoản tiền thuế giá trị gia tăng, tương đương từ 60 đến 90 triệu đồng/căn hộ. Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Nguyễn Quốc Tuấn cho rằng, hiện nay nhà thu nhập thấp chỉ được miễn tiền chuyển mục đích sử dụng đất. Các chi phí đầu vào của dự án cũng như nhà ở thương mại. Vì thế giá nhà thu nhập thấp rất khó giảm, vì chủ đầu tư vẫn phải bảo đảm suất đầu tư và tiêu chuẩn xây dựng.

Ngoài ra, diện tích các căn hộ quá lớn, trung bình từ 50 đến 70 m2 khiến giá thành mỗi căn hộ lớn, vượt khả năng chi trả của phần lớn người thu nhập thấp. Mặt khác, thị trường bất động sản trầm lắng, giá cả sụt giảm cũng khiến nhà ở thu nhập thấp mất hẳn sự cạnh tranh về giá so với loại hình nhà ở thương mại. Với mức giá từ 13 đến 14 triệu đồng/m2, người dân có thể dễ dàng lựa chọn căn hộ thuộc dự án nhà ở thương mại với đầy đủ hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội; đa dạng về diện tích, giá bán, phương thức thanh toán linh hoạt. Người mua cũng không bị ràng buộc về thủ tục hồ sơ, điều kiện, tiêu chuẩn xét duyệt, nhất là quy định không được chuyển nhượng, cầm cố thế chấp ngân hàng để vay vốn trong thời gian mười năm, kể từ khi mua nhà.

Ðể khắc phục tình trạng này, các cơ quan chức năng cần ưu đãi thuế và hỗ trợ tín dụng đối với chủ đầu tư nhằm thu hút đông đảo các doanh nghiệp tham gia; mở rộng chính sách khuyến khích đối với loại hình nhà cho thuê; xem xét hỗ trợ tín dụng đối với người mua nhà trong thời gian dài hạn. UBND thành phố Hà Nội cần cho phép mở rộng đối tượng, điều kiện được mua nhà, rút ngắn thời gian được phép chuyển nhượng từ mười năm như hiện nay xuống năm năm... Các doanh nghiệp xây dựng tăng cường áp dụng công nghệ, vật liệu mới, thực hiện bộ thiết kế cơ sở mẫu nhà ở thu nhập thấp, trong đó chú trọng thiết kế các căn hộ có diện tích nhỏ, để giảm giá thành, phù hợp với khả năng chi trả của người dân.