Kê khai thuế từ năm 2026: Hộ kinh doanh có giảm “độ lo”?

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định quy định về kê khai, tính thuế và sử dụng hóa đơn điện tử đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Điểm mới đáng chú ý là thời điểm kê khai doanh thu được phân theo giai đoạn bắt đầu kinh doanh.

Từ 1/1/2026, hộ kinh doanh phải kê khai doanh thu theo mốc thời gian mới. Quy định này giúp minh bạch nghĩa vụ thuế hay khiến hộ nhỏ lẻ thêm áp lực?

Nếu hộ kinh doanh đi vào hoạt động trong 6 tháng đầu năm, doanh thu phát sinh phải kê khai đến hết ngày 30/6 và nộp tờ khai lần đầu chậm nhất ngày 30/7. Trường hợp bắt đầu kinh doanh trong 6 tháng cuối năm, việc kê khai doanh thu phải hoàn tất chậm nhất ngày 31/1 năm sau.

Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nêu trên căn cứ doanh thu thực tế kê khai để tự xác định thuộc đối tượng không chịu thuế, đối tượng không phải nộp thuế, đối tượng chịu thuế, đối tượng phải nộp thuế theo quy định của pháp luật thuế giá trị gia tăng, thu nhập cá nhân từ ngày 1/1/2026. Trường hợp thuộc đối tượng chịu thuế, đối tượng phải nộp thuế thì thời hạn nộp thuế chậm nhất là thời hạn kê khai doanh thu theo quy định nêu trên. Từ năm tiếp theo, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh thực hiện theo các quy định nêu trên.

Dự thảo cũng quy định hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng trở lên sẽ phải sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế hoặc hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, ứng dụng di động có kết nối trực tiếp dữ liệu với ngành thuế.

Chia sẻ với báo chí xung quanh nội dung này, ông Nguyễn Văn Được, thành viên Hội Tư vấn và Đại lý Thuế TPHCM, nhận định khi bắt đầu hoạt động, hộ kinh doanh bắt buộc kê khai doanh thu để cơ quan thuế xác định nghĩa vụ thuế. Nếu không kê khai, hộ kinh doanh có thể bị đưa vào diện theo dõi vì dấu hiệu che giấu doanh thu. Theo chuyên gia này, đây là bước chuyển cần thiết trong bối cảnh bỏ thuế khoán, hướng đến quản lý theo cơ sở dữ liệu thực tế thay vì ấn định.

Với nhóm hộ nhỏ lẻ, hạn chế về công nghệ, ông Được cho biết dự thảo đã tính đến việc hỗ trợ. Hệ thống công nghệ thông tin của ngành thuế sẽ tự động tạo tờ khai gợi ý đối với những hộ bắt buộc dùng hóa đơn điện tử hoặc hóa đơn từ máy tính tiền, giúp họ kê khai nhanh chóng và hạn chế sai sót. Ngoài ra, hộ kinh doanh có thể cài đặt ứng dụng của các đơn vị cung cấp giải pháp hóa đơn điện tử trên điện thoại để theo dõi doanh thu, lập hóa đơn và tự động chuyển dữ liệu về cơ quan thuế.

Theo ông Được, điều này chứng minh hộ kinh doanh không cần lo lắng về thủ tục phức tạp vì công nghệ đang hỗ trợ thay phần lớn thao tác. Quan trọng nhất là kê khai đúng thời hạn và trung thực để tránh rủi ro xử phạt, đồng thời nắm rõ nghĩa vụ thuế ngay từ đầu, thay cho cách ấn định và khoán trước đây.

Quy định mới là bước chuyển tất yếu khi ngành thuế tiến tới quản lý dựa trên dữ liệu thời gian thực.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, Luật sư Lê Thị Nhung – Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts cho rằng quy định mới là bước chuyển tất yếu khi ngành thuế tiến tới quản lý dựa trên dữ liệu thời gian thực, nhưng để hộ kinh doanh thực sự “giảm lo”, ba vấn đề vẫn phải được làm rõ.

Thứ nhất, việc kê khai phải đi đôi với quyền được hướng dẫn. “Không thể yêu cầu hộ nhỏ lẻ kê khai đúng – đủ nếu cơ quan thuế và các đơn vị cung cấp giải pháp không hỗ trợ tận nơi, đặc biệt với nhóm tiểu thương lớn tuổi hoặc không rành công nghệ”, bà Nhung nhận định.

Thứ hai, dữ liệu hóa đơn điện tử cần được sử dụng theo hướng minh bạch và nhất quán. Tức là cơ quan thuế phải giải thích rõ cách đối chiếu doanh thu, cách xác định sai sót, và chỉ xử phạt khi có căn cứ chắc chắn. “Nếu dữ liệu dùng để hỗ trợ thì tốt, nhưng nếu người dân cảm thấy họ bị soi… từng ngày, sẽ tạo tâm lý bất an”, bà nói.

Thứ ba, Luật sư cho rằng cần khẩn trương hoàn thiện cơ chế xác định chi phí hợp lý của hộ kinh doanh, nhất là nhóm thương mại – phân phối có biên lợi nhuận mỏng. Nếu doanh thu được “ghi nhận tự động”, nhưng chi phí lại thiếu hướng dẫn rõ ràng, hộ kinh doanh sẽ tiếp tục lo rủi ro “lãi giả – thuế thật”.

“Chuyển từ thuế khoán sang kê khai là xu hướng đúng. Nhưng để hộ kinh doanh thực sự yên tâm, chính sách phải rõ ràng, công nghệ phải thân thiện, và cơ quan thuế phải đồng hành hơn là chỉ giám sát”, Luật sư Lê Thị Nhung nói.