Khi nhà đầu tư chủ động “tổng tấn công”

Thực vậy, hầu hết các chiến dịch mà họ thực hiện trong năm 2014 đều ghi điểm lớn. Theo FaceSet, tính đến ngày 31.12.2014, các nhà đầu tư chủ động đã giành được một ghế trong hội đồng quản trị trong khoảng 73% tổng số chiến dịch mà họ thực hiện, cao hơn cả mức kỷ lục 63% của năm 2013.

Chiến thắng có lẽ thể hiện rõ nhất sức ảnh hưởng của nhà đầu tư chủ động là chiến thắng của Starboard Value LP trước Darden Restaurants Inc., chủ sở hữu Olive Garden và các chuỗi nhà hàng khác. Sau khi Darden bán đi chuỗi nhà hàng Red Lobster mà không thông qua bỏ phiếu cổ đông, Starboard đã thực hiện một cuộc càn quét xóa sổ toàn bộ Hội đồng Quản trị gồm 12 thành viên của Darden.

Cũng cần nói thêm, mặc dù trước đó, các nhà đầu tư chủ động đã từng hất cẳng toàn bộ thành viên hội đồng quản trị của một doanh nghiệp, nhưng chưa có doanh nghiệp nào có quy mô như Darden Restaurants, hiện có mức vốn hóa thị trường 7,8 tỉ USD. Theo các nhà tư vấn doanh nghiệp, chiến thắng của Starboard Value LP trước Hội đồng Quản trị Darden Restaurants đã gây tiếng vang khắp cả nước Mỹ.

Khi chứng kiến các doanh nghiệp khác bị thua đau như vậy, một số công ty lớn đã quyết định không nên mạo hiểm đối đầu với các nhà đầu tư chủ động. Walgreen Co., Dow Chemical Co. và Bank of New York Mellon Corp., ngân hàng lâu đời nhất nước Mỹ, tất cả đều đưa người đại diện của nhà đầu tư chủ động vào hội đồng quản trị công ty mình theo như yêu cầu của các nhà đầu tư này để tránh cuộc đối đầu có thể xảy ra.

Không phải trận đánh nào các nhà đầu tư chủ động cũng thắng. Nhưng thậm chí khi về mặt nguyên tắc là đã thua, họ vẫn chiến thắng ở một khía cạnh nào đó. Một ví dụ là cuộc chiến nảy lửa tại Allergan Inc., nhà sản xuất Botox, vốn đã làm xôn xao ngành chăm sóc sức khỏe và ngành M&A trong suốt nhiều tháng trời.

Cụ thể, Pershing Square Capital Management LP của nhà đầu tư chủ động nổi tiếng William Ackman đã bắt tay với tập đoàn dược phẩm Valeant Pharmaceuticals International Inc. trong một cuộc thâu tóm thù địch Allergan với giá 53 tỉ USD. Trước khi ra giá mua lại Allergan, Pershing Square đã mua 9,7% cổ phần trong hãng dược này. Nhưng mọi thứ đã không diễn biến như dự định của Pershing Square và Valeant. Allergan đã từ chối đàm phán, kéo theo sau đó hàng loạt cuộc kiện tụng đến từ cả hai phía.

Cuối cùng Allergan đã đồng ý bán, nhưng không phải cho Pershing Square và Valeant, mà là cho Actavis PLC với giá 66 tỉ USD, thương vụ được xem là lớn nhất trong năm 2014. Dù không thâu tóm được Allergan, nhưng Pershing Square vẫn được lợi lớn: Công ty kiếm được mức lợi nhuận khoảng 2,2 tỉ USD từ số cổ phần nắm giữ trong Allergan.

Trong năm vừa qua, một chiến dịch lớn của các nhà đầu tư chủ động là “chia tách”. Nhà đầu tư chủ động nổi tiếng Carl Icahn, chẳng hạn, đã thúc giục eBay Inc. phải chia tách mảng thanh toán điện tử PayPal. Sau nhiều tháng chống cự, cuối cùng eBay đã đồng ý nhượng bộ. Elliot Management Corp. thì đang thúc giục chia tách tập đoàn lưu trữ dữ liệu EMC Corp., nhưng tập đoàn này cho đến nay vẫn không đồng ý. Còn Trian Fund Management LP, cũng thực thi chiến dịch chia tách với cả DuPont & Co lẫn PepsiCo. Nhưng cả hai công ty này đều cho rằng doanh nghiệp của họ sẽ mạnh hơn khi là một khối thống nhất.

Mặc cho những chiến thắng vang dội của các nhà đầu tư chủ động, nhưng mức lợi nhuận họ đạt được lại không mấy ấn tượng. Tính trung bình, quỹ của nhà đầu tư chủ động đạt mức sinh lời khoảng 3,5% tính đến hết tháng 11.2014, theo tổ chức theo dõi quỹ đầu cơ HFR. Con số này thấp hơn nhiều so với mức tăng tới 12,3% của chỉ số S&P 500 trong cùng kỳ, nhưng lại tương đương với mức sinh lời trung bình của tất cả các quỹ đầu cơ mà HFR theo dõi.

Hoạt động của các nhà đầu tư chủ động cũng còn gây nhiều tranh cãi. Một số ý kiến cho rằng các nhà đầu tư chủ động khiến cho các doanh nghiệp rơi vào tình trạng còn khó khăn hơn bằng cách khuyến khích lối suy nghĩ bốc đồng, ngắn hạn mà hy sinh các khoản đầu tư dài hạn.

Những thành công mà các nhà đầu tư chủ động đạt được trong năm 2014 cũng sẽ thử thách họ trong những năm tiếp theo, khi các công ty giờ nằm dưới sự kiểm soát của họ sẽ bị săm soi kỹ. Mọi chuyện sẽ yên ổn nếu những thay đổi mà họ tiến hành tại các công ty này mang lại kết quả tích cực. Còn nếu không, nhà đầu tư chủ động sẽ mất đi sự ủng hộ của các nhà đầu tư tổ chức khác, những người đã góp sức làm nên chiến thắng của họ trong năm qua.

Ngay trong năm 2015 này, một trong những thử thách lớn nhất sẽ diễn ra ở Cliffs Natural Resources Inc., tập đoàn khai thác quặng sắt lớn nhất nước Mỹ. Cliffs có diễn biến giá cổ phiếu tồi tệ nhất trong nhóm doanh nghiệp thuộc chỉ số S&P trong năm 2013. Vì thế, nhà đầu tư chủ động Casablanca Capital LP đã tung ra một chiến dịch buộc chia tách công ty này vào tháng 1.2014. Đến tháng 7, Casablanca đã giành đa số ghế trong Hội đồng Quản trị của Cliffs và đã chỉ định một Tổng Giám đốc mới. Thế nhưng, giá cổ phiếu của Cliffs vẫn giảm hơn 70% trong năm 2014 do các thị trường hàng hóa biến động mạnh. Nếu Cliffs không sớm cho ra kết quả tích cực, sức ép của Casablanca Capital sẽ rất lớn.

Tuy nhiên, bất kể Cliffs và các công ty khác có sự góp mặt của nhà đầu tư chủ động làm ăn như thế nào, phải thừa nhận một điều rằng các nhà đầu tư chủ động đã làm thay đổi cách doanh nghiệp tương tác với các nhà đầu tư nói chung. Nói cách khác, tiếng nói của nhà đầu tư đã trở nên có trọng lượng hơn rất nhiều nhờ những chiến dịch của các nhà đầu tư chủ động. “Điều quan trọng nhất là lắng nghe cho thật kỹ và đảm bảo rằng bạn nghe chính xác những gì cổ đông của bạn đang nói”, Michael Carr, đứng đầu bộ phận Americas M&A tại Goldman Sachs Group Inc., chuyên giúp các doanh nghiệp chuẩn bị và đối phó với các nhà đầu tư chủ động, nhận xét.

Sang năm 2015 này, hoạt động của các nhà đầu tư chủ động được dự báo sẽ càng nhộn nhịp hơn khi năm qua, họ đã huy động được hàng tỉ USD. Theo HFR, tính đến hết tháng 11.2014, các nhà đầu tư chủ động đã nắm giữ trong tay 115,5 tỉ USD giá trị tài sản, tăng từ mức 93 tỉ USD, một số tiền lớn để họ chuẩn bị cho các chiến dịch tấn công trong năm mới.