HoREA kiến nghị bổ sung hộ gia đình là người sử dụng đất

HoREA đã có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường góp ý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai 2024. Theo đó, Hiệp hội đề nghị bổ sung đối tượng hộ gia đình là người sử dụng đất vào khoản 9 sau khoản 8 Điều 4 Luật Đất đai 2024.

HoREA đề nghị bổ sung đối tượng “hộ gia đình” là “người sử dụng đất” vào khoản 9 sau khoản 8 Điều 4 Luật Đất đai 2024.

Theo ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch HoREA, lý do đưa ra đề xuất trên bởi trước đây, tại khoản 2 Điều 5 Luật Đất đai 2013 có quy định hộ gia đình là người sử dụng đất nhưng nay, tại Điều 4 Luật Đất đai 2024 không còn quy định “hộ gia đình” là “người sử dụng đất”.

Việc này được Bộ Tài nguyên Môi trường tại thời điểm đó giải thích do “hộ gia đình” tuy là bên liên quan trong một số giao dịch dân sự nhưng hộ gia đình không có tư cách pháp nhân nên không quy định hộ gia đình là người sử dụng đất.

Tuy nhiên, HoREA nhận thấy, ý kiến giải thích này chưa thật thỏa đáng, chưa thật phù hợp với Điều 101 Bộ Luật Dân sự 2015 và cũng chưa kế thừa pháp luật về đất đai qua các thời kỳ từ các Luật Đất đai 1987, 1993, 2003, 2013.

Tại điều 101 Bộ Luật Dân sự 2015 có quy định về hộ gia đình không có tư cách pháp nhân trong quan hệ dân sự đã quy định "Trường hợp hộ gia đình tham gia quan hệ dân sự thì các thành viên của hộ gia đình là chủ thể tham gia xác lập, thực hiện giao dịch dân sự hoặc ủy quyền cho người đại diện tham gia xác lập, thực hiện giao dịch dân sự".

Việc xác định chủ thể của quan hệ dân sự có sự tham gia của hộ gia đình sử dụng đất được thực hiện theo quy định của Luật Đất đai” đã sử dụng cụm từ “hộ gia đình sử dụng đất” có nghĩa là Điều 101 Bộ Luật Dân sự 2015 đã ghi nhận “hộ gia đình” là “người sử dụng đất” và chỉ quy định “việc xác định chủ thể của quan hệ dân sự có sự tham gia của hộ gia đình sử dụng đất” được thực hiện “theo quy định của Luật Đất đai”.

Ngoài ra, mặc dù điều 4 Luật Đất đai 2024 chưa công nhận hộ gia đình là người sử dụng đất nhưng trong Luật Đất đai 2024 đã có đến 121 điểm, khoản, điều đã sử dụng từ “hộ gia đình” với tư cách là người sử dụng đất trong quan hệ dân sự về đất đai nên vừa là sự thừa nhận hộ gia đình là người sử dụng đất, vừa là quy định cụ thể “việc xác định chủ thể của quan hệ dân sự có sự tham gia của hộ gia đình sử dụng đất” theo quy định tại khoản 2 Điều 101 Bộ Luật Dân sự 2015.

Chủ tịch HoREA cũng cho rằng, trước đây, việc thực thi khoản 2 Điều 5 Luật Đất đai 2013 quy định người sử dụng đất là hộ gia đình thì Chính phủ đã ban hành Nghị định số 43/2014/NĐ-CP và Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã có Thông tư số 30/2015/TT-BTNMT quy định chi tiết và hướng dẫn thực hiện bảo đảm thông suốt.

HoREA nhận thấy hộ gia đình là tế bào xã hội, tế bào kinh tế, mà đất ở và đất vườn ao chuồng của hộ gia đình trong thửa đất thường là đất “cha truyền, con nối” được truyền từ đời này sang đời khác và thường được hộ gia đình sử dụng chung theo truyền thống và văn hóa của dân tộc.

Chính vì vậy, Hiệp hội đề nghị bổ sung đối tượng “hộ gia đình” là “người sử dụng đất” vào khoản 9 sau khoản 8 (mới đề nghị bổ sung) Điều 4 Luật Đất đai 2024 là rất cần thiết để bảo đảm tính hệ thống của Luật Đất đai 2024 và tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.