Tỷ phú mang siêu thị Walmart về nông thôn và bán giá rẻ mọi ngày

Walmart chưa từng rời top 2 xếp hạng công ty Fortune 500 kể từ năm 2000 và hiện đứng đầu với doanh thu hơn 500 tỷ USD. Nhà sáng lập chuỗi siêu thị khổng lồ năm nay 100 tuổi nếu còn sống.

Ông Walton một thời là người giàu nhất hành tinh, dù căm ghét danh xưng này. Qua đời năm 1992, vị tỷ phú Mỹ để lại cho vợ và bốn con gia tài 100 tỷ USD.

Thường được gọi thân mật là Mr. Sam, Walton là đại úy quân đội trong Thế chiến thứ hai, có lối sống quyết liệt, thường bắt đầu một ngày lúc 4h30 sáng. Thế giới ghi nhận ông là nhà cách tân trong chiến lược tăng trưởng kinh doanh, bán lẻ giảm giá và quản lý chuỗi cung ứng.

Cố tỷ phú Sam Walton một thời là người giàu nhất hành tinh nhưng sống giản dị. Ảnh: Corbis.

Từ thời sinh viên đại học, Sam Walton đã trang trải học phí bằng các công việc cứu hộ bể bơi, bồi bàn và duy trì phát báo cho 160 khách hàng. Ông từng muốn học cao hơn về kinh doanh nhưng sớm nhận ra không đủ tiền.

Walton bắt đầu nhận việc tập sự quản lý cho J.C. Penny, chuỗi bách hóa ra đời năm 1902 của Mỹ với hệ thống cửa hàng chủ yếu phủ ngoại ô. Ông tìm thấy từ đây hứng thú với bán lẻ và biết rằng mình sẽ theo đuổi nó. Walton nghiền ngẫm tất cả tài liệu có được về lĩnh vực này và thường xuyên ghé các cửa hàng, siêu thị khảo sát.

Năm 1945, với khoản vay 20.000 USD từ một chủ ngân hàng mà sau này chính là bố vợ, chàng thanh niên 27 tuổi mua lại một bách hóa nhượng quyền từ thương hiệu bán lẻ Ben Franklin.

Dù qua đường nhượng quyền, cửa hàng được Walton ghi dấu ấn bằng những sáng kiến riêng. Ông chủ của nó đặt máy làm kem trước cửa để tạo cảm giác vui nhộn, điều không đối thủ nào thực hiện lúc đó. Walton cũng thử nghiệm loạt ý tưởng khác tại bách hóa đầu tiên của mình mà trong tương lai là yếu tố đóng góp thành công cho Walmart. Chẳng hạn việc đảm bảo các kệ hàng luôn đầy.

Tiếp nối bằng cửa hàng Ben Franklin thứ hai, Walton tăng doanh thu chuỗi bán lẻ của mình từ 80.000 USD lên 225.000 USD trong ba năm. Điều này đánh động lòng tham của chủ đất. Họ tăng giá thuê mặt bằng nhằm đẩy Walton đi và chiếm lại cơ ngơi kinh doanh. Rời đi, chàng trai lại mua một cửa hàng nhượng quyền khác ở thành phố Bentonville, bang Arkansas. Đây được coi chính là nơi khai sinh đế chế bán lẻ của Walton.

Triết lý hạ giá bị khước từ và 'đế chế' không thể ngừng tăng trưởng

Trong vòng 15 năm, Walton cùng em trai lần lượt sở hữu 15 chi nhánh Ben Franklin. Tuy nhiên sau đó, giữa Walton và Ben Franklin xảy ra bất đồng khi kế hoạch mới ông đưa ra bị gạt đi. Walton đề xuất mở siêu thị quy mô lớn hơn ở vùng nông thôn nhưng bán hạ giá và chấp nhận tỷ suất lợi nhuận thấp đi. Ông nhìn nhận giá rẻ, bán nhiều sẽ bù lãi hoặc thậm chí đem lời gấp bội. Walton cảm thấy để có giá hấp dẫn, Ben Franklin hoàn toàn có thể cắt giảm chi phí xuống dưới mức 25% doanh thu lúc đó. Đây chính là ý tưởng trở thành cốt lõi cho Walmart về sau.

Cũng trong thời gian vận hành Ben Franklin, Walton từng tiếp cận Herbert Gibson, nhà sáng lập một chuỗi bán hàng giảm giá đã thành công, để ngỏ ý hợp tác. Bị từ chối vì vốn mỏng, Walton quyết tự gây dựng mô hình riêng xoay quanh triết lý của mình.

Siêu thị Walmart nổi tiếng bán "giá rẻ mọi ngày" và thu hút người mua thu nhập trung bình hoặc thấp. Ảnh: Walmart.

Năm 1962, doanh nhân 44 tuổi mở cửa hàng Walmart đầu tiên tại thành phố nhỏ Ozarks, thuộc bang Arkansas. Tầm nhìn của nhà bán lẻ nhanh chóng được đón nhận với việc 5 năm sau đó, con số chi nhánh đã lên 24.

Mô tả thành công của ý tưởng bán hàng giảm giá hút dân cư các thành phố hay thị trấn nhỏ và vùng nông thôn, nhà nghiên cứu Derek Lidow kể lại ngày khai trương cửa hàng Walmart thứ hai trong sách của mình.

"Đó là ngày hè oi bức nhất, ngoài trời gần 35 độ C. Nhưng cái nóng không thể ngăn đám đông kéo đến. Hấp dẫn bởi giá hời được quảng cáo, họ xếp hàng dài chờ trước cả giờ mở cửa 9h00", Derek viết.

Thời điểm bắt đầu phát hành cổ phiếu năm 1970, Walmart đã có 38 cửa hàng với doanh số hơn 40 triệu USD và là cái tên thân quen với tầng lớp thu nhập trung bình trở xuống. Từ đây, chuỗi siêu thị tấn công toàn thị trường Mỹ cũng như khắp thế giới, không gì ngăn nổi sức lớn mạnh của họ. Với đà tăng trưởng chóng mặt của mạng lưới bán lẻ, cổ phiếu Walmart tăng giá vùn vụt từ cuối thập kỷ 70 và gia đình Walton giàu nhanh theo.

'Vua bán lẻ' giản dị và cần mẫn

Ông Walton có rất ít hứng thú với lối sống bóng bảy của giới có tiền. Trong những chuyến công tác thường gồm việc ghé thăm 6 siêu thị của mình mỗi ngày, tỷ phú thuê xe bình dân cỡ nhỏ và ở nhà nghỉ giá rẻ hoặc trong nhà quản lý cửa hàng. Ông vẫn thường mặc đồ giảm giá từ chính siêu thị của mình.

Walter F. Loeb, một cố vấn bán lẻ làm việc với Walton từ năm 1976, mô tả cố chủ nhân Walmart: "Đó là người đàn ông có mặt ở nơi làm việc vào lúc 4h30 sáng, ấm áp và đối đãi tử tế với bất cứ cộng sự nào chứ không chỉ nhân viên thu ngân hay bán hàng".

New York Times thuật lại rằng "vua bán lẻ" dốc sức để định hình đội ngũ lao động. Sự khích lệ tinh thần, các bài hát và chính sách lương thưởng được ông đưa ra để thúc đẩy nhân viên cần kiệm và thân thiện với khách. Bản thân nhà sáng lập làm gương khi dậy rất sớm, làm việc cả ngày dài trong văn phòng khiêm tốn ở Bentonville.

Sự sáng suốt của ông chủ Walmart còn được thể hiện trong cách nhanh nhạy nắm bắt cách mạng công nghệ. Đầu thập niên 80, hãng bán lẻ Mỹ này là một trong những doanh nghiệp đầu tiên khai thác phát minh mã vạch để tự động hóa quản lý kho hàng. Năm 1983, Walton cũng đầu tư một khoản khổng lồ xây dựng hệ thống vệ tinh nội bộ, có thể theo dõi mạng lưới xe tải giao hàng cũng như nhiều dữ liệu kinh doanh khác.

Chiến lược quy mô lớn đi kèm giá rẻ "giết chết" nhiều bách hóa nhỏ ở những nơi Walmart có mặt. Trong quá trình nhân rộng quy mô, "gã khổng lồ" thường đối mặt sự phản đối từ cộng đồng khu vực mà Walmart có kế hoạch thiết lập cửa hàng. Tuy nhiên, cam kết đem lại ưu đãi hấp dẫn cho người mua, đóng góp từ thiện và tạo nhiều việc làm của ông Walton hầu như luôn vượt trội.

Ngày nay, Walmart là nhà bán lẻ lớn nhất thế giới với hệ thống gần 12.000 cửa hàng toàn cầu và đem lại thu nhập cho 2,3 triệu nhân sự bán và toàn thời gian.

Chuỗi cung ứng mà "vua bán lẻ" tạo ra từ lâu khét tiếng hiệu suất cao, với việc trung bình mỗi sản phẩm được nhập và bán trong vòng ba ngày, trong khi họ đủ sức đảm bảo thanh toán tiền cho nhà cung cấp mỗi tháng. Hiệu suất ấn tượng này được duy trì đến tận ngày nay. Phân tích tài chính những năm gần đây còn chỉ ra Walmart có thể bán hết toàn bộ kho hàng của mình trong chỉ một tháng rưỡi.