'Sóng ngầm' tại tập đoàn tư nhân 368 tỷ USD của Ấn Độ

Tập đoàn Tata đang gặp phải cơn sóng lớn tiếp theo sau biến cố năm 2016. Ảnh: Reuters.

Mới đây, Truyền hình Ấn Độ đã ghi cảnh Chủ tịch Tata Trusts Noel Tata đến tư dinh của Bộ trưởng Nội vụ Amit Shah. Cuộc gặp còn có sự tham gia của Bộ trưởng Tài chính Ấn Độ Nirmala Sitharaman, Chủ tịch Tata Sons N. Chandrasekaran và các thành viên hội đồng Darius Khambatta, Venu Srinivasan, theo CNBC.

Tata Trusts - một tổ chức từ thiện - hiện kiểm soát 66% cổ phần tại Tata Sons - công ty mẹ của Tata Group, tập đoàn điều phối khoảng 30 doanh nghiệp với hàng loạt công ty niêm yết như TCS, Tata Motors, Taj Hotels và Jaguar Land Rover, tổng vốn hóa xấp xỉ 368 tỷ USD. Tập đoàn này tham gia nhiều dự án chiến lược, từ nhà máy bán dẫn 11 tỷ USD đến chuỗi cung ứng iPhone, và sử dụng hơn 1 triệu lao động.

Mấu chốt bất đồng liên quan cơ chế phê duyệt đầu tư lớn của Tata Sons. Một nguồn tin trong ngành cho biết mọi khoản đầu tư trên 1 tỷ rupee (khoảng 11 triệu USD) được quy định phải xin chấp thuận trước của Tata Trusts, song điều này đã không diễn ra trong nhiều năm gần đây.

Điều này khiến một số thành viên hội đồng Tata Trusts cảm thấy quyền giám sát bị thu hẹp. Căng thẳng bùng lên khi 4 thành viên, trong đó có ông Mehli Mistry, bỏ phiếu phản đối tái bổ nhiệm ông Vijay Singh vào HĐQT Tata Sons trong tháng 9. Ngay sau đó, 2 thành viên HĐQT Tata Sons đã phản đối đề cử ông Mehli Mistry vào chiếc ghế còn lại trong HĐQT do Tata Trusts đề cử. Về nguyên tắc, Tata Trusts có 3 ghế trong HĐQT Tata Sons.

Ông Vijay Singh nói với Indian Express rằng: “Việc bỏ phiếu ở Tata Trusts là chưa từng có tiền lệ”. Đồng thời cho biết ông Ratan Tata luôn kiên quyết rằng mọi vấn đề phải đạt đồng thuận giữa các thành viên. Hiện cả Tata Trusts và Tata Sons chưa đưa ra phát ngôn về nội dung cuộc họp cũng như các quyết định nhân sự gần đây.

Giới quan sát cảnh báo rủi ro lệch pha giữa cổ đông chi phối và HĐQT công ty tại Tata Sons.

“Là cổ đông lớn nhất, Tata Trusts có quyền đề cử nhân sự vào HĐQT Tata Sons, nơi hiện còn trống 1 ghế”, bà Hetal Dalal, Chủ tịch IIAS tại Mumbai, nói. Bà cho rằng các quyết định nhân sự vốn thuộc thẩm quyền của HĐQT Tata Sons, sự thiếu đồng thuận giữa HĐQT và cổ đông lớn chính là tín hiệu không tích cực.

Ông Shriram Subramanian, nhà sáng lập InGovern, cho rằng: “Tata Trusts nên tiếp tục sứ mệnh từ thiện, còn Tata Sons đóng góp tài chính bền vững cho sứ mệnh ấy”.

Một giải pháp được đưa ra trong vụ mâu thuẫn này là yêu cầu niêm yết công khai đối với Tata Sons theo khung quản lý dựa trên quy mô ban hành năm 2022 của Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ (RBI).

Theo đó, Tata Sons phải niêm yết trước 30/9 nhưng đã được RBI cho phép gia hạn tạm thời. Nguồn tin trong ngành cho biết khi niêm yết, ranh giới giữa Tata Trusts và Tata Sons sẽ rõ hơn với việc HĐQT Tata Sons được toàn quyền vận hành doanh nghiệp, còn Tata Trusts trở thành một cổ đông như mọi cổ đông khác.

Theo cấu trúc hiện hành, Chủ tịch Tata Sons thường đồng thời giữ vai trò Chủ tịch ở các công ty thành viên, trong khi Chủ tịch Tata Trusts có tiếng nói quyết định trong việc lựa chọn Chủ tịch Tata Sons.

Trong khi đó, vấn đề của SP Group - một cổ đông lớn khác nắm hơn 18% vốn tại Tata Sons - càng khiến việc niêm yết công ty này trở nên cấp bách. Theo đó, SP Group đang tìm cách thoái vốn tại Tata Sons để xử lý các khoản nợ hiện hữu.

“Họ muốn bán bớt cổ phần để trả nợ”, ông Ajay Rotti, nhà sáng lập Tax Compass, nói. Về phía Tata Sons, thương vụ bán tới 18% cổ phần có thể khiến công ty này dễ dàng bị thâu tóm, làm dấy lên lo lắng khi doanh nghiệp tiến hành niêm yết. Theo một số nguồn, Tata Trusts và Tata Sons đã thảo luận phương án cho SP Group thoái một phần vốn, song các bên chưa đưa ra bình luận chính thức.

Các mối quan hệ cá nhân đan xen càng làm bức tranh thêm phức tạp.

Mehli Mistry là anh em họ của cố Chủ tịch Cyrus Mistry nhưng từng ủng hộ ông Ratan Tata trong biến cố năm 2016. Noel Tata là em cùng cha khác mẹ của ông Ratan Tata nhưng cũng là con rể gia đình Pallonji Mistry, chủ sở hữu SP Group.

Cách đây chưa đầy một thập kỷ, tranh chấp quyền lực giữa Tata Trusts và Tata Sons từng dẫn tới việc ông Cyrus Mistry bị miễn nhiệm chức Chủ tịch HĐQT Tata Sons năm 2016, kéo theo chuỗi cáo buộc qua lại giữa đôi bên.

Chính phủ Ấn Độ đã kêu gọi doanh nghiệp ổn định và sớm tự giải quyết bất đồng. Hai Bộ trưởng nước này cũng bày tỏ mong muốn hội đồng thành viên dàn xếp tranh chấp để bảo đảm ổn định thị trường. Cuộc họp HĐQT Tata Trusts cuối tuần này được kỳ vọng đưa ra được tiếng nói chung về cơ chế chia sẻ thông tin, đề cử nhân sự và vai trò của Tata Trusts trong định hướng phân bổ vốn tại Tata Sons.