Bảo tháp đá đầu tiên ở Nam Bộ

Tổ đình Vĩnh Nghiêm có nguồn gốc từ chùa Vĩnh Nghiêm ở thôn Đức La, Bắc Giang - Trung tâm thiền học Phật giáo đời Trần. Do vậy, kiến trúc đời Trần là nét chủ đạo trong điêu khắc tháp đá tổ đình Vĩnh Nghiêm.

Ngôi bảo tháp đá được đặt tên “Vĩnh Nghiêm tháp”, là tháp thờ cố đại lão hòa thượng Thích Thanh Kiểm, một trong hai vị cao tăng đã xây dựng nên tổ đình Vĩnh Nghiêm (hòa thượng nguyên trưởng Ban kinh tế tài chính Trung ương Giáo hội Phật giáo VN, viện chủ tổ đình Vĩnh Nghiêm).

Ngôi tháp bảy tầng (theo ý nghĩa “thất cấp phù đồ”) cao 14m có tiết diện như hầu hết các tháp được xây dựng nghìn năm nay trên đất nước ta: hình vuông, mỗi cạnh 5x5m; nằm giữa dãy lan can cũng bằng đá vuông vức mỗi chiều 9,5m; đặt trên một bệ tháp bát giác (“bát chính đạo”).

Năm bậc cấp từ hai cột chính bằng đá bước lên tòa tháp tượng trưng cho “ngũ căn, ngũ lực” của nhà Phật. Trên thân tháp có một cặp rồng lớn, 27 cặp rồng nhỏ và những cánh phượng uốn mình rất hoành tráng.

Trên từng tầng tháp là hàng ngàn những cánh sen, hoa sen, thủy ba (sóng nước), lá đề, dơi, câu đối, câu chú...

Ngoài chữ thọ theo lối chữ “triện” ở tầng tháp đầu tiên theo phong cách đời Lý, còn lại là những họa tiết, điêu khắc điển hình đời nhà Trần.

Đôi rồng đời Trần hai bên trụ cổng thật vạm vỡ, cơ gân cuồn cuộn, vảy đều tăm tắp, cặp sừng cong, bờm cuộn sóng, cổ vươn cao ngạo nghễ hào khí Đông Á.

Tháp tọa lạc ở một vị trí khá hài hòa trong tổng thể nhiều khối kiến trúc đồ sộ của tổ đình Vĩnh Nghiêm: cạnh lầu chuông bên trái chùa, cân xứng với ngôi tháp Quán Thế Âm bên phải chùa vốn cũng rất đẹp, có từ khi xây dựng tổ đình (1964).

Toàn ngôi tháp như một ngọn bút dựng đứng giữa trời, hoành tráng, phủ kín hoa văn chạm trổ mà vẫn nhẹ nhàng.