Mễ Trì, phía sau những cao ốc

Phía Tây thủ đô trong những năm gần đây thay đổi chóng mặt. Vô số công trình xây dựng hoành tráng, hiện đại mọc lên như Trung tâm Hội nghị quốc gia, Tháp dầu khí, trụ sở Bộ Ngoại giao Việt Nam, Sân vận động quốc gia Mỹ Đình, Công viên Văn hoá Thể thao Tây Nam, tòa nhà Keangnam cao nhất Việt Nam… Trụ sở các Bộ, ngành cũng đang được tập trung xây dựng tại Mễ Trì. Giới kinh doanh địa ốc ngất ngây với những công trình như Golden Palace, The Manor, The Garden… Những công trình ấy đều nằm trên đất xã Mễ Trì (huyện Từ Liêm, Tp. Hà Nội).

Mễ Trì không chỉ nổi tiếng với câu ca dao: “Cốm Vòng, gạo tám Mễ Trì/ Tương Bần, húng Láng, còn gì ngon hơn”, mà còn là địa danh cổ và là nơi những lưu giữ những nét đẹp truyền thống. Danh nhân lịch sử của Mễ Trì là ông Nguyễn Tiến, Ngự tiền Đô chỉ huy sứ, người đã từng phò Lê giết giặc. Đình làng Mễ Trì Thượng thờ Cao Sơn và Quý Minh, hai trong số 50 người con theo Lạc Long Quân ra biển. Đặc biệt, khi nhắc đến nơi đây, không ai không biết đến những sản phẩm đã mang thương hiệu riêng như gạo tám thơm tiến vua, cốm và rượu cốm non Mễ Trì.

Mễ Trì hôm nay

Người nông dân Mễ Trì tự hào và sung túc nhờ những cánh đồng của làng mình. Giống như bao người dân khác, gia đình ông Nguyễn Văn Khương - xóm 4, thôn Thượng, Mễ Trì, nhiều năm gắn bó với đồng ruộng. Ông Khương nhớ mãi thời giao thông đi lại chưa thuận tiện, ông thường đi bộ xa hàng chục cây số để cắt các loại cỏ mật về phơi khô cho trâu ăn vào mùa khô. Năm 2002, ông còn được vinh dự là một trong những nông dân điển hình của xã Mễ Trì.

Từ năm 2004, khi những công trình mang tầm vóc quốc gia được đưa vào xây dựng, hàng trăm hecta ruộng bị đưa vào diện tích đất quy hoạch, những thửa ruộng “bờ xôi ruộng mật” biến thành cao ốc, trung tâm thương mại…, thì cũng là lúc người dân nhận được những khoản tiền khổng lồ như từ trên trời rơi xuống. Họ choáng ngợp và lúng túng trong chính cuộc sống của mình. Bỗng dưng ôm đống tiền hàng tỷ đồng, những người nông dân nơi đây không biết sử dụng sao cho hợp lý. Trừ số ít có khả năng chuyển nghề, cho con đi học thì đại đa số người dân dành phần lớn để xây ngôi nhà thật lớn, chia cho các con một ít rồi ăn tiêu” xả láng cho bõ lúc “một nắng hai sương”…

Sau khi bị thu hồi ruộng đất, ông Khương - “lão nông tri điền” ấy thất nghiệp, kỹ thuật chọn trâu, chăm trâu, trồng lúa của ông Khương hóa ra thừa, không có đất dụng võ. Bù lại, ông xây tòa nhà đến hơn 2 tỷ bạc, ngất ngưởng, cao quá cả giấc mơ của những người nông dân chân chất Mễ Trì. Hàng xóm cũng thế, nhà mới mọc lên, ai cũng “ăn trắng mặc trơn” như dân buôn bán trong nội thành. Nhưng ăn không thì của núi cũng tan… Họ lại đối mắt với vô số cạm bẫy, như tảng đá ngầm, những họng nước xoáy bất ngờ như chực sẵn chờ khi tay lái đò sơ ý là sẽ nuốt gọn cả con thuyền.

Tỷ phú hóa bần nông

Cạm bẫy lớn nhất là cờ bạc. Người dân nơi đây rỗi rãi quá nên dành thời gian, tiền bạc để “thâm canh, tăng vụ” trên những sới bài đen đỏ. Một bộ phận thanh niên lao vào vũ trường, sàn nhảy và đắm mình trong men rượu và khói thuốc. Không chỉ đàn ông, thanh niên trong làng mà phụ nữ cũng trở thành những con bạc. Họ cũng tụ tập điểm này chỗ kia, cũng tổ tôm, chẵn lẻ như những dân chơi thực thụ. Bao thời nay, phụ nữ luôn là người có vai trò rất lớn trong việc giữ gìn hạnh phúc gia đình. Nhưng bây giờ họ đang thay đổi. Với hình ảnh này, liệu họ có thể dạy được những đứa con của mình.

Tình trạng thất nghiệp do mất đất sản xuất ở Mễ Trì kéo dài gạo tám thơm, cốm cũng mất dần. Cả làng bây giờ chỉ có thể đếm trên đầu ngón tay những hộ còn sản xuất. Và chỉ sau vài năm, hậu quả nhỡn tiền đang diễn ra hàng ngày. Bà Hương (56 tuổi - xóm 3, Thôn Hạ, Mễ Trì, Từ Liêm, Hà Nội) tâm sự “Thằng con nhà tôi bình thường nó ngoan lắm, có bao giờ đi chơi bài bạc, rượu chè gì đâu. Ngày trước còn ruộng nó chăm lắm, ngày nào cũng cuốc mấy sào rồi lại cấy cày, hầu như những việc nặng nhọc trong gia đình là một tay nó làm. Gần đây, thấy bạn bè nó rủ rê ra mấy quán đầu làng uống nước uống chè thì tôi nghĩ chúng cũng chỉ đi chơi cho khuây khỏa vì ở nhà suốt ngày chẳng có việc gì làm. Đùng một cái có mấy anh vác dao vào tận nhà tôi đòi một lúc mấy chục triệu, bảo là con tôi nợ để đánh bóng với lô đề gì đó. Chúng còn nói “không trả thì ngày mai đi nhận tay của con trai…” nói đến đó giọng người đàn bà nghẹn ứ lại vì nước mắt lã chã. Còn ông Nguyễn Văn Khương bây giờ cũng phải đau xót khi nhìn cảnh vợ mình lủi thủi bán những lon cà pháo bên vệ đường ngay trước mặt ngôi nhà 2, 5 tỷ của mình phải gán cho chủ nợ vì mấy năm qua ông Khương đã trở thành con bạc chuyên cá cược bóng đá, không thể rút chân ra được nữa… Chưa có con số thống kê số người dân vỡ nợ, số thanh thiếu niên nghiện hút, cờ bạc nhưng ai cũng biết là khá phổ biến ở trong mỗi xóm ngõ Mễ Trì.

Câu chuyện buồn ở Mễ Trì hình như khá phổ biến ở những vùng ven đô bị mất đất sản xuất do đô thị hóa. Nếu không có những giải pháp kịp thời, tạo công ăn việc làm để có thu nhập ổn định cho người nông dân mất đất thì sau những cao ốc lấp lánh lại chứa đựng những thảm cảnh đói nghèo mới như một vòng luẩn quẩn không nên để xảy ra.